________________
૧૧૬
વિ શબ્દની સાથે હોય તો જ આ સૂત્રથી સમાહાર દ્વન્દ્વ સમાસ થાય. તે સિવાય ય વગેરે શબ્દો હોય તો પશુ... ૩-૧-૧૩૨ થી બંને સમાસ થાય. દા.ત. ગોયૌ, ગોયમ્.
ન શિપય આવિ:। ૩-૨-૨૪.
અર્થ:- ધિય આદિ ગણપાઠમાંના દ્વન્દ્વ સમાસો એકાર્થક થતાં નથી. સૂત્ર સમાસઃ- ધિ = પયશ્ચ યો: સમાહાર ધિય: (સમા.૪.) વિવેચનઃ- ધિપયસી અહીં ધિ અને પયમ્ શબ્દનો વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. આ નામો વ્યંજનવાચક હોવાથી પશુ... ૩-૧૧૩૨ થી સમાહાર દ્વન્દ્વ સમાસની (એકાર્થકની) પ્રાપ્તિ હતી. તેનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી માત્ર ઈતરેતર દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. સર્વિધુની - અહીં વિધ્ અને મધુ શબ્દનો વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. આ નામો વ્યંજનવાચક હોવાથી પશુ... ૩-૧૧૩૨ થી સમાહાર દ્વન્દ્વ સમાસની (એકાર્થકની) પ્રાપ્તિ હતી તેનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી માત્ર ઇતરેતર દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. પિણ્ માં રહેલાં મૂર્ધન્ય સ્ ને અસત્ માનીને દંત્ય સ્ માન્યો તેથી સોહઃ ૨-૧-૭૨ થી ष् નો र् થયો છે.
સંધ્યાને । રૂ-૨-૬૪૬.
અર્થ:- સમાસમાં રહેલા પદોના અર્થની ગણના (સંખ્યા) ગમ્યમાન હોય તો થયેલા દ્વન્દ્વ સમાસો એકાર્થક થતાં નથી.
સૂત્ર સમાસઃ- સંઘ્યાયતે યેન તત્ - સંાનમ્, તસ્મિન્. (બહુ.) વિવેચનઃ- શોમહિલા: - અહીં ો અને મહિષ નામનો વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. પણ આ સૂત્રથી એકાર્થક નો નિષેધ થયો. बहवः पाणिपादाः અહીં પાળિ અને પાવ નામનો વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. પણ આ સૂત્રથી એકાર્થક નો નિષેધ થયો. ગોહિલ: આ સમાસ શુ... ૩-૧-૧૩૨ થી સિદ્ધ જ હતો પરંતુ ગણના અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે સમાહાર દ્વન્દ્વ સમાસ ન કરતાં
