Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
-
૫૯
થવો જોઈએ ને ? ન થાય. કેમકે વર્ષના... ૩-૧-૮૩ થી સમાસનો નિષેધ થાય છે. માત્ર આ શબ્દોની સાથે સમાસ કરવો છે. એટલે આ સૂત્રની રચના કરી છે. આ સૂત્ર પણ ઉપરના સૂત્રની જેમ મેના. ૩-૧-૮૩ સૂત્રનો અપવાદ છે.
સર્વપશ્ચાતા: ૩--૮૦. અર્થ- સર્વપશ્ચાત્ વગેરે ષષ્ઠી તપુરૂષ સમાસો નિપાતન થાય છે. સૂત્રો સમાસ- સર્વપશ્ચાત્ કરિ રેષાં તે – સર્વપશ્ચાતા બહુ) વિવેચન- સર્વપશ્ચાતું, સર્વવિરમ્ - સર્વેષાં પશ્ચાત, સર્વેષાં વિરમ્ - આવા
વિગ્રહમાં ષષ્ટચ.... ૩-૧-૭૬ થી પ્રાપ્ત સમાસનો (અવ્યય નામની સાથે સમાસ હોવાથી) તૃતાર્થ...૩-૧-૮૫ થી નિષેધ થતો હતો તેથી આ સૂત્રની રચના કરી છે.
મન રીડા-ડળી / રૂ-૧-૮૨. અર્થ - ક્રીડા અને આજીવિકા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ષડ્યન્ત નામ મ
પ્રત્યયાત્ત નામની સાથે તપુરૂષ સમાસ પામે છે. સૂત્ર સમાસ- ક્રીડાં ૨ નાનીવઠ્ઠ પતયો સમાદા:-શ્નીડાનીવમ, તમિન
" (સમા.ત.) વિવેચનઃ- પુષ્પા - ૩પુષ્પ એ પશ્યન્ત નામનો
પ્રત્યયાન્ત પન્ના નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરૂષ સમાસ થયો છે. અહીં ક્રીડા અર્થ છે. નવનેશ્વર - નવ એ પચત્ત નામનો એક પ્રત્યયાન્ત જોવા નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પરૂષ સમાસ થયો છે. અહીં આજીવિકા અર્થ છે. પીડાળીવ કૃતિ ઝિમ્ ? પસ: પાય: = પયસ (દૂધને) પીવડાવનાર.અહીં ક્રીડા અને આજીવિકા અર્થ ગમ્યમાન નથી તેથી આ સૂત્રથી સમાસ થતો નથી. વર્ષના... ૩-૧-૮૩ થી નિષેધ થતો હોવાથી કૃતિ ૩-૧-૭૭ થી પણ સમાસ નહીં થાય. તેથી ૩-૧-૮૩ સૂત્ર ૩-૧-૭૭ સૂત્રનો અપવાદ છે.
