Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૬૫
રહેતું નથી પણ પટ એવા દ્રવ્યમાં જાય છે તેથી અસ્વસ્થ ગુણવાચક જીવત નામની સાથે આ સૂત્રથી સમાસનો નિષેધ થયો છે.
=
गुडस्य मधुरः ગોળનો મધુ૨૨સ. અહીં મધુર નામ પોતાનામાં રહેતું નથી. પણ શુક એવા દ્રવ્યમાં રહે છે. તેથી અસ્વસ્થ ગુણવાચક મધુર નામની સાથે આ સૂત્રથી સમાસનો નિષેધ થયો છે.
अस्वस्थगुणैरिति किम् ? घटवर्णः, चन्दनगन्धः ઘડાનો વર્ણ, ચન્દ્રનની ગંધ. અહીં વર્ણ અને ગન્ધ પોતાનામાં જ રહે છે. પોતાના નામનું અસ્તિત્ત્વ ગુમાવતાં નથી. તેથી આ સ્વસ્થ ગુણવાચક નામોની સાથે આ સૂત્રથી સમાસનો નિષેધ થતો નથી. તેથી વચ... ૩-૧-૭૬ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. ૩-૧-૮૨ થી આ સૂત્ર સુધી સમાસના ‘નિષેધની વાત પૂર્ણ થઈ.
સપ્તમી શૌલાદીઃ । રૂ-૧-૮૮.
અર્થ:- સપ્તમ્યન્ત નામ શૌન્ડ વગેરે નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે. સૂત્ર સમાસઃ- સૌન્ક: વિ: યેમાં તે - શૌડાય:, ધૈ: (બહ.)
=
વિવેચનઃ- પાનશોખ્ખુ - અહીં સામ્યન્ત પાન નામનો શૌન્ડ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
અક્ષધૂર્ત - અહીં સામ્યન્ત ગક્ષ નામનો ધૂર્ત નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
બ.વ. આકૃતિગણના ગ્રહણ માટે છે. તેથી શિશેવઃ મસ્તક ઉપર શિખા, આપાતરમળીય: = શરૂઆતમાં સુંદર, અવસાનવિરસ: = અન્તમાં વિરસ, ધમળ: દેવાદાર, ઉત્તમર્ગ:
લેણદાર વગેરે
સમાસો થશે.
=
=
=
સિંહાદ્ય: જૂનાયામ્ । રૂ-૧-૮૨.
અર્થઃ- પૂજા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો સામ્યન્ત નામ સિંહાવિ નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે.
સૂત્ર સમાસ:- સિંહઃ આ િવેષાં તે
સિહાય:, તૈ: (બહુ.)
