Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
લુરું નામનો વટ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પ. કર્મ. સમાસો નિપાતન થયા છે. નિપાતનને કારણે અન્ય પદ પ્રધાન હોવા છતાં બહુવ્રીહિ સમાસ થવાને બદલે તત્પ. કર્મ, સમાસ થયો છે. ક્રિયાપદની સાથે પણ સમાસ નિપાતનના કારણે થયો છે.
તપ્રત્યાતિમ્ યઝિયિl - અહીં ત શબ્દનો પ્રત્યાતિ અને ય નામનો યિા નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પ. કર્મ. સમાસો નિપાતન થયા છે. નિપાતનને કારણે ગત અને #ય નામ જ પૂર્વપદમાં આવ્યું છે. અને ય માં રહેલા ૩૫ નો માં થયો છે. શપથવ, વિષ:, સર્વતઃ - અહીં શાપ્રિય નામનો પfથવ નામની સાથે, તૃતીય નામનો મા' નામની સાથે, સર્વ નામનો શ્વેતતર નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્યુ. કર્મ, સમાસ થયો છે. નિપાતનને કારણે પ્રિય, તીય અને તરવુ પ્રત્યયનો લોપ થયો છે. સૂત્રમાં બહુવચન આકૃતિગણના ગ્રહણ માટે જ છે. નિપાતનને કારણે વિશેષ્યવાચક નામ પૂર્વપદમાં આવે છે અને આવા સમાસોમાં અનિયમિતતા હોય છે.. યાયિકા - આ શબ્દ સમુદાય (નાની મોટી ભેગી ખરીદી) અર્થમાં વપરાય છે. ત્રિપા:-દિ-ત્રિ... ૩-૧-૫૬ સૂત્રથી ત્રિમ શબ્દનો શો સૂત્રથી થયેલ ષણ્યન્ત નામની સાથે સમાસ થશે પરન્તુ નિર્ધારણમાં થયેલ પદ્યન્ત નામ સાથે નિપાતન વિમા શબ્દ હોવાથી સમાસ નહીં થાય. આ સિવાયના બીજાપણ સમાસો દેખાય તે મયૂટ્યસાતિમાં સમાવેશ થયેલા જાણવા.
વાર્થે ઃ સો રૂ-૨-૨૨૭. અર્થ - (એક) નામ (બીજા) નામની સાથે સહોક્તિનો (એક સાથે કથન
કરવું તે) વિષય હોય તો અને ના અર્થમાં વર્તતા હોય તો દ્વન્દ
સમાસ પામે છે. સૂત્ર સમાસ-વસ્થ અર્થ-વાર્થ:, તમિ. (ષ.ત.)
