Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૫૫
નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. સૂત્ર બ.વ.માં છે તે આકૃતિગણના ગ્રહણ માટે છે. તવડિથૈન । ૩-૧-૭૨.
અર્થ:- ચતુર્થ્યન્ત નામ, ચતુર્થીનો અર્થ (માટે) છે અર્થ જેનો એવા અર્થ નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે.
સૂત્ર સમાસઃ- તસ્યા: (ચતુર્થાં:) અર્થ: યસ્ય સ:-તર્થ: (બહુ.) તÉશ્ચાસૌ અશ્વ - તર્થાર્થ:, તેન. (કર્મ.)
વિવેચનઃ- પિત્રથૈ (પય:) - અહીં ચતુર્થ્યન્ત પિતૃ નામનો અર્થ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
-
આતુર્થાં (યવાનૂ:) – અહીં ચતુર્થાંન્ત આતુર નામનો અર્થ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
અહીં અર્થ શબ્દનો અર્થ (માટે) ચતુર્થી વિભક્તિ દ્વારા કહેવાઈ જાય છે તેથી અર્થ શબ્દનો પ્રયોગ વિગ્રહ વાક્યમાં થતો નથી.
-
तदर्थार्थेनेति किम् ? पित्रे अर्थ: પિતા માટે ધન. અહીં ધન અર્થવાળા ર્થ નામની સાથે ચતુર્થ્યન્ત પિતૃ નામનો આ સૂત્રથી સમાસ થતો નથી. અહીં અર્થ શબ્દ ચતુર્થીનો અર્થવાચક નથી. પશ્ચમી મયાધૈ: । રૂ-૨-૭૩.
અર્થ:- પંચમ્યન્ત નામ મય વગેરે નામની સાથે ઐકાર્થી જણાતો હોય તો તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે.
`સૂત્ર સમાસ:- યમ્ આદ્ય: યેલાં
તે
મયાઘા:, તૈ: (બહુ.)
પંચમ્યન્ત એવા વૃ નામનો ક્ષય અને
વિવેચનઃ- વૃમયમ્, વૃમીર: મીસ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
-
અહીં મી ધાતુને મિયો... ૫-૨-૭૬ સૂત્રથી રુ, રુદ્દ ને તુ પ્રત્યય લાગીને મારું, મારુ અને મૌજી શબ્દો બને છે.
હેનાÇત્ત્વ । રૂ-૨-૭૪.
અર્થ:- અસત્ત્વમાં વર્તતાં નામને જે પંચમી વિભક્તિ થાય છે તેવા પંચમ્યન્ત નામ છે પ્રત્યયાન્ત નામની સાથે તત્પુરૂષ સમાસ પામે છે.
