Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૪
सर्वचर्मीनर्
સોરઃ ૨-૧-૭ર થી સ્ નો . सर्वचर्मीनः
પરારો. ૧-૩-૫૩ થી ૬ નો વિસર્ગ. सर्वचक्षणः -કૃવ. ૨-૩-૬૩ થી ૬ નો .
ને રૂવ - જોડ઼વ = કન્યાઓની જેમ. પૂર્વ કૃત: - કૂતપૂર્વ = પહેલાં સાંભળેલું. આ વિગ્રહોમાં પણ કોઈપણ સમાસની પ્રાપ્તિ ન હોવાથી આ સૂત્રથી સમાસ થયો છે. ચેવ સમાસને અલુ, સમાસ કહેવાય છે. નાખેતિ વિમ્ ? વન્તિ વ: ધનમસ્ય = ચરનારી ગાયો ધન છે જેનું. અહીં પૂર્વપદ નામ નથી પણ ક્રિયાપદ છે. તેથી વન્તિ અને જો શબ્દનો સમાસ થયો નથી. નાતિ વિક? વૈત્રઃ પતિ = ચૈત્ર રાંધે છે. અહીં પૂર્વપદ નામ છે. પણ ઉત્તરપદ એ નામ નથી, ક્રિયાપદ છે તેથી આ સૂત્રથી સમાસ થયો નથી.
ઐકાર્બ જણાતો હોય તો જ સમાસ થાય. . દા.ત. અજ્ઞ: પુરુષ: - નપુર: = રાજાનો પુરુષ.
ત્રટીસી નપુરૂષ: - ત્રદ્ધાનપુર: = સમૃદ્ધરાજપુરૂષ. આવી રીતે સમાસ થઈ શકે પરંતુ ત્રણે પદનો સાથે સમાસ કરવો હોય તો ન થાય. કારણ કે 2 શબ્દનો સંબંધ રાજપુરૂષ સાથે છે. જો ત્રણે પદનો સાથે સમાસ કરો તો ઐકાÁપણું જણાતું નથી તેથી ત્રિદ્ધથ પુરુઢ ત્રટાઈગપુરુષ આવી રીતે સમાસ ન થાય. સૂત્રમાં વહુનમ્ લખ્યું છે તેથી જેકાર્થ જણાતો હોય તો અન્ય સૂત્રોથી બહુવ્રીહિ વગેરે સમાસ ન થાય ત્યારે આ સૂત્રથી સમાસ થાય. પણ વહુનું હોવાથી ક્યારેક કાર્બ ન જણાતો હોય તો પણ સમાસ થાય છે. વિદુત્તમ હોવાથી ક્યારેક અનામ નામની સાથે પણ સમાસ પામે છે. દા.ત. મામ્ અહીં માતિ એ નામ નથી, ક્રિયાપદ છે. અને સર્વ એ નામ છે.
