Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04

Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan

Page 37

૩O
પણ પૈડા અર્થમાં છે. અને ઘૂત વિષયક અન્યથા વૃત્તિ જણાતી ન
હોવાથી આ સૂત્રથી અવ્યવીભાવ સમાસ થયો નથી. ' પ્રશ્ન- અન્યથા વૃત્તિ કોને કહેવાય ? જવાબ- પાંચ અક્ષ (પાસા) થી રમાતા જુગારમાં પાંચે પાસા
અવળા અથવા સવળા એક સરખા પડે તો રમનારનો જય થાય છે. પરંતુ એમાંથી એક-બે-ત્રણ કે ચાર પાસા વિપરીત પડે તો રમનારનો પરાજય થાય છે. પરાજયનાં કારણભૂત પાસાનું તેવા પ્રકારનું વિપરીત પડવાનું જે થાય તેને જુગાર સંબંધી અન્યથાવૃત્તિ કહેવાય છે. લક્ષ યક્ષ, જુગારનો પાસો અને ગાડાની ધરી એમ ત્રણ અર્થ
થાય છે. विभक्त-समीप-समृद्धि-व्युद्ध्यर्थाभावाऽत्यया-ऽसंप्रति-पश्चात्क्रम-ख्याति-युगपत् सदृक्-सम्पत्-साकल्यान्ते-ऽव्ययम् । ३-१
રૂ. અર્થ:- વિભક્તિ વગેરે અર્થવાચક અવ્યયો કોઈપણ નામની સાથે જો.
પૂર્વપદનો અર્થ પ્રધાન હોય તો નિત્ય અવ્યવીભાવ સમાસ પામે છે. સૂત્ર સમાસ- વિપરિત્ર્ય સમીપર્શ સમૃદ્ધિ વૃદ્ધિ થમાવ8 અત્યયશ
संप्रतिश्च पश्चात् च क्रमश्च ख्यातिश्च युगपत् च सदृक् च सम्पत् च साकल्यम् च अन्तश्च एतेषां समाहारः-विभक्ति.....साकल्यान्तम्, तस्मिन्.
(સમા..) (૧) વિપનનમ્ - વિ$િ: = કારકવાચક. (૨) સપિ = નજીક. (૩) સકૂદ્ધઃ - સમૃદ્ધિ = ધનાદિ સંપત્તિવાચક. (૪) વિાર્તા - વૃદ્ધિ = ધનાદિના અભાવવાચક. (૫) વાર્થ ભાવ: - અર્થમાવ: = વસ્તુના અભાવવાચક. (૬) અત્યયનમ્ - અત્યયઃ = થઈ જવું વાચક, અતીતવાચક.