________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ બંધ કરી, પરિણામે નિગ્રંથ સાધુઓએ કેટલાંક સંયમનો ભોગ આપ થોડી શિથિલતા સાથે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિનું સુકાન ચલાવ્યું.
બૌધ્ધધર્મમાં એ વખતે મધ્યમવાદની અસરથી શાસ્ત્રવિરુદ્ધ ધનાદિ સંસર્ગની પધ્ધતિએ જેને સાધુને-પ્રભાવિત કર્યા, “ચૈત્યવાદ”ની વિકૃતિએ લોંકાશાહને ક્રાંતિના બીજ વાવેતરમાં પ્રેર્યા ત્યારે “અધિકારવાદ” પણ ક્ટર બની ચૂક્યો હતો એમ પૂ. સંતબાલજી નોંધ છે. - કેટલાંક ઐતિહાસિક ઉલ્લેખો બૌધ્ધોના મૂર્તિવાદને પણ તાંત્રિક બોધ્ધમતના પ્રચાર સાથે ક્રિયાન્વિત થયાનું નોંધે છે. (સરસ્વતી - ૧૯૧૧ જુલાઈ, દેવોત્તરકા ઇતિહાસ પૃષ્ઠ ૭-૨૦) શ્વેતાંબર પંડિત બહેચરદાસજીએ ખૂબજ સ્પષ્ટતા સાથે અન્વેષણાત્મક દૃષ્ટિએ “જેન સાહિત્યમાં વિકાર થવાથી થયેલી હાનિમાં છણાવટ કરી છે. તેમના મતે જંબુસ્વામીના નિર્વાણ પછી ઘણા સમયે વીરસવંત ૪૧૨ થી ધીમેધીમે સ્વરૂપમાં પરિણામે છે, અને ચૈત્ય શબ્દ પણ અર્થવિકાર પામતો જાય છે.
પૂ. શ્રી હરિભદ્ર સૂરિજીના શબ્દોમાં, જગતચંદ્રસૂરિ તથા સંઘ પટ્ટકના કર્તા ખરતરગચ્છના આચાર્ય જિનવલ્લભસૂરિ આદિ શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના પ્રતિષ્ઠાપાત્ર જૈનાચાર્યો પણ વિકૃત પરંપરાથી ચિંતિત હતાં.
જ્યારે જ્યારે સમયની માંગ હોય, વિકાસ, પ્રસાર કે અસ્તિત્વ જાળવણી માટે હોય, અવલંબનરૂપે હોય કે વિકલ્પરૂપે હોય ધાર્મિક અંગની સૂક્ષ્મતા-પારદર્શકતા જાણનાર આચાર્યોએ તે સ્વીકાર્યા બાદ વિકૃત બનતાં અનુયાયીઓને અટકાવવાનું કપરું કામ પણ નિષેધરૂપે કરવું પડ્યું છે. વેદ-હિંદુ-બોધ-જન તમામ ધર્મોમાં સમયે સમયે ધર્મના અવલંબનોમાં (ફીલ્ટર પ્લાન્ટ) સંશુદ્ધિરૂપ સંશોધન ઇતિહાસમાં નોંધાયા છે.
મહાત્મા ભૂથર કહે “રોમન કેથોલિક સંપ્રદાયમાં છે તે મૂર્તિપૂજા ખ્રિસ્તીશાસ્ત્ર સંમત નથી” શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યજી સ્વયં પોતાના ષોડશ ગ્રંથોમાં મૂર્તિપૂજાથી માનસિક પૂજા ઉત્તમ બતાવી.” સમાજને આવલંબન ભુત પરમાત્માની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા હૃદયમંદિરમાં કરવા ઉબોધે છે.
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૨૨
