________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬
ભારતની આખી સંસ્કૃતિ, ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ એ ચાર પુરૂષાર્થના ચોકઠામાં ગોઠવાયેલી છે.
(૩) “ધર્માથે કામે મોક્ષાણા-આરોગ્ય મૂલભૂતમમ”
પંડિતજી માનતા કે આ ચાર પુરુષાર્થ દ્વારા બનેલી જે જીવન વ્યવસ્થા તે સંસ્કૃતિ.
પંડિતજી રંગે રંગમાં વસેલો આંતરિક ગુણ હતો. તેમનો “આર્યસંસ્કૃતિ તરફનો પ્રેમ આર્યસંસ્કૃતિ પ્રત્યે હૃદયથી અહોભાવ. આ સંસ્કૃતિની તેમની એટલી ચાહના હતી કે આર્યસંસ્કૃતિના ઘટકોને બહારના તત્ત્વો છિન્ન ભિન્ન ન કરે એવી પોતાની તમન્ના લીધા ૮૦ વર્ષની ઊંમરે ૨૩ વર્ષના યુવાનની જેમ કામ કરતા. સંસ્કૃતિ પર જ્યારે જ્યારે બહારના તત્ત્વો દ્વારા ઘા પડતા ત્યારે સમાજને જાગૃત કરવા ખૂબ લખત તથા પ્રકારના શારીરિક કારણે ઊભા ઊભા રાત્રે ત્રણ-ચાર વાગે પોતાની સૂક્ષ્મ વિચારધારા કલમ દ્વારા કાગળ પર આલેખતા ઈ.સ. ૧૯૫૦માં જ્યારે નવું રાજ્ય બંધારણ અમલમાં આવ્યું ત્યારે તેમણે કહેલું કે ચાર પુરુષાર્થની સંસ્કૃતિવાળું આપણું બંધારણ સોના જેવું છે. જે પ્રજાનું સારાપણું, સત્વશીલ અને સદાચારને ટકાવી રાખી શકે. તેઓ કહેતા રાજાશાહી વધારે સારી હતી, કારણકે રાજાઓ આર્યસંસ્કૃતિને પોષક રાજ્ય ચલાવતા હતા. પ્રજાને પુત્રવત માની તેમનું પાલન કરતા હતા. ભારતની પૌરાણિક પ્રથાઓ, વ્યવહારોનું સ્થાન જ્યારે જ્યારે પરિવર્તન થતું ત્યારે તેમનું દિલ ખૂબ દુખાતું. મહેસાણામાં સ્ટેશને ઉતરતો માલ પહોંચાડવા સો ગાડાં કામ કરતાં. તેની જગ્યાએ એક ખટારો આવ્યો ત્યારે તેઓશ્રીએ કહ્યું “ભારતનાં બાળકોના મોઢામાંથી દૂધ, દહીં, છાશ, ઘી આંચકી લેવાની યોજના ઊભી થઈ. પોતાના આર્યસંસ્કૃતિ તરફના પ્રેમના લીધે પંડિતજીએ એ સંસ્કૃતિને બચાવવા પોતાની કલમ નીચોવી કાઢી છે. જ્યારે જ્યારે સંસ્કૃતિનો નાશ થતાં જોયો છે ત્યારે પોતે પારાવાર વેદના અનુભવી છે. સ્વયં શારીરિક દુઃખ અનુભવીને પણ પ્રજા સમક્ષ સંસ્કૃતિના રક્ષણાત્મક વિચારો બહોળા પ્રમાણમાં મૂકવા પ્રયત્ન
કર્યો.
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧ ૩૩
