________________
29 90 92 9 90 9.
છેવટે માતાની ઈચ્છા માન્ય રાખી કંઈપણ દલીલ કર્યા વગર કોલેજ છોડી દીધી. અને મીલના વહિવટમાં જોડાઈ ગયા. મોટી બહેન ડાહીબહને જોયું કે મજબૂરીથી ધંધામાં જોડાવાનુ આવ્યુ એટલે ભાઈને કોલેજ છોડવી કે પડી છે., તેમણે ભાઈને કહ્યું “ભણતર અધૂરું રહ્યું તો ભલે ભાઈ, અંગ્રેજી શીખવાનું રાખજો'' ધંધામાં કામ લાગશે. ભાઈએ બહેનની વાતને ધ્યાનમાં રાખી ધંધામાં ગળાડૂબ હોવા છતા શિક્ષક રાખીને મહેનત કરીને અંગ્રેજી ભણ્યા. અને તેથી જ તેમને પરદેશમાં વ્યવસાય કરવામાં વાતચીત વખતે તકલીફ પડી નહી. અને તે ખૂબ ઉપયોગી થયું.
શેઠ શ્રી ક.લા. એ જ્યારે રાયપુર મિલનું કામકાજ હાથમાં લીધું, ત્યારે રૂ ની ખરીદી કરવા પોતે જ ગામડે જતા અને સારી ગુણવત્તાવાળું રૂ ખરીદતા, ફક્ત નમૂના આવેલ હોય તેના ઉપરથી ખરીદી કરતા નહીં. રૂની ખરીદીની કુશળતાના કારણે ભારત સરકારના પ્રતિનિધી તરીકે શ્રી ક.લા. અને બીજા બે જણા આફ્રીકા અને સુદાન રૂ ની ખરીદી માટે ગયા હતા.
૧૯૧૪ના અરસામાં પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ શરૂ થયુ ત્યારે લેકંશાયરની કાપડની આયાત ઘટી ગઈ. એટલે ભારતમાં મીલના કાપડની માંગ વધી તેના કારણે રાયપુર મીલની આવક પણ વધી ગઈ. અને દેશમાં સૌથી વધુ નફો ક૨ના૨ મિલોમાં તેમની ગણના થઈ ત્યારે કસ્તુરભાઈએ કહેલું કે :૧) ઉદ્યોગપતિ એ હંમેશાં ઉત્પાદનની કક્ષા ઉપર ભાર મૂકવો જોઈએ.
૨) પ્રામાણિકતાને પાયામા રાખવી
૩) વહીવટ ક૨સરભર્યો અને સ્વચ્છ રાખવો.
૪) શેય૨ હોલ્ડરની મૂડીનું ટ્રસ્ટની માફક જતન કરવું અને તેમાંથી વધુ નફો કરી આપવો તે પોતાના હિતની વાત છે.
રાયપુર મીલમાં શેયર હોલ્ડરોને રૂ.૧ હજારના શે૨ના બદલામાં રૂ. ૧ લાખ કરતાં વધુ વળતર મળી શક્યું છે.
- ૧૯૧૪માં અનાવૃષ્ટિને કારણ કસ્તુરભાઈ, ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિક, કૃષ્ણલાલ વ. સૌએ સાથે રહી ઘરે ઘરે ફરી રૂ.૨૭૫૦૦૦/- નો ફાળો એકઠો કર્યો. અને શ્રી ક.લા.ના પ્રયત્નથી પંજાબથી ઘંઉ અને વલસાડથી ઘાસ સારા પ્રમાણમાં મેળવી પહોંચવામાં આવ્યું અને તેનો હિસાબ દેવા માટે રોજેરોજ
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧૫૨
