________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ આજ સાથે જોડી આપે છે. ભારતના જૈન સ્થાપત્યો, તીર્થો, વિદ્યાયાત્રા, કૌટિલ્યનું અર્થશાસ્ત્ર અને સંસ્કૃતિ સમન્વય જેવા વિષયની ચર્ચા કરતાંકરતાં ભોજરાજાના સરસ્વતી સદનની વાત પણ આવે છે. વૈદિક, પ્રશિષ્ટ, સંસ્કૃત વાડમય જે લુપ્ત થશે તો એક આખી પરંપરા આપણા ગુરુઓનો અથાગ પરિશ્રમ વેડફાઈ જવાની જે શક્યતાઓ છે, તેને ભોગીલાલ જેવા વિદ્વાનોને કારણે ભૂંસી શકાય છે, આજે આપણે ભાષાથી અપરિચિત છીએ જ પણ એ કૃતિઓના નામ અને મહત્તાથી આવનારી પેઢી અપરિચિત થવાની છે ત્યારે આ સંપાદનો આજની ભાષા સુધી પહોંચાડવાનું અથાગ પરિશ્રમ માંગી લેતું કાર્ય ભોગીલાલ સાંડેસરાએ કર્યું છે.
૧૯૭૫માં મેરુસુંદર ઉપાધ્યાય કૃત વામ્ભટાલંકાર બાલવબોધનું સંપાદન અને ૧૫ અને ૧૬માં સૈકામાં રચાયેલા ગુજરાતી બાલાવબોધોને આધારે નેમિચંદ્ર ભંડારીકૃત “ષષ્ટીશતક પ્રકરણ ૧૬૦ ગાથાઓના એક પ્રાકૃત પ્રકરણ ગ્રંથનું સંપાદન કરે છે.
આ આખું ઐતિહાસિક કાવ્ય વીરરસનું છે, કૃતિમાં રણથંભોરનું વર્ણન આવે છે.
શાસ્ત્રીય અને વિશાળ દૃષ્ટિએ પંચતંત્રનું સંપાદન મહત્વનું છે. આપણે જાણીએ છીએ કે આ કૃતિએ જગત સાહિત્યમાં અપૂર્વ સિદ્ધિ મેળવી છે અને આ ચિરંજીવી અને પ્રચલિત કૃતિ આપણને પ્રાપ્ત થઈ છે. પાંડુલિપિ ઉકેલીને સંપાદન કરનારી આ હસ્તી એટલે ભોગીલાલ સાંડેસરા સંશોધનક્ષેત્રે બેજોડ કહેવાયા છે. અનેક કૃતિઓ ઉપરાંત સત્તરમાં શતકના પ્રાચીન ગુર્જર કાવ્ય, પ્રાચીન ફાગુ સંગ્રહ વગેરે સંપાદનો પણ એમની પાસેથી મળ્યા છે. પ્રાચીન ગુર્જર કાવ્યામાં એક જૈન કવિની સુંદર રચના સ્થાન પામી છે. આ ગ્રંથમાં પ્રગાઢ વિદ્વત્તા, સુખું આયોજનશક્તિ અને અવિરત નિષ્ઠા જોવા મળે છે. આમાં સમાવિષ્ટ થયેલું કેસર વિમલકૃત “સૂક્તમાલા” વિષય અને પ્રકાર બંનેની દૃષ્ટિએ આકર્ષક મહત્ત્વનું કાવ્ય છે. વર્નાક્યુલર સોસાયટીના હાથમતસંગ્રહની પોથી ન.
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧ ૪૯
