________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ કવિ પંડિત પૂ. વીરવિજયજીનું પૂજા-સાહિત્ય
ડૉ. જવાહર પી. શાહ
વિક્રમની ઓગણીસમી શતાબ્દી એટલે મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યનો અંતિમ તબક્કો. તે યુગમાં જેમ દયારામ જેવા કવિ થયા તેમ જેનોમાં તેમના સમકાલીન કવિ પંડિત વીરવિજયજી, તેમણે પણ ભક્તિમાર્ગની રસાત્મકતા તેમની વિવિધ કૃતિઓમાં વહાવી. બન્ને સમસામયિક અને ભક્તિ પ્રધાન રચનાઓના રચનાર હોવાથી પંડિત વીરવિજયજી જૈનોના દયારામ પણ કહેવાય છે.
કેશવરામ શુભવિજયજી નામના જૈન સાધુના સંપર્કમાં આવ્યા. તેમની સાથે ગામેગામ પગપાળા વિહાર કરતા ગયા. જેન ધર્મનો અભ્યાસ પણ શરૂ કર્યો. પાલીતાણામાં શત્રુંજયની યાત્રાઓ કરી. વચગાળામાં તેમને ભયંકર માંદગી આવી. શુભવિજયજીના પ્રેમ અને શ્રાવકોની કાળજીથી તેમનું અંતર ભીંજાયું. ગુરુ પ્રત્યેનો અનુરાગ તેઓ આ રીતે વ્યક્ત કરે છે :
શ્રી શંખેશ્વર પાસજી સાહિબ સુગુણ-ગરિઠ્ઠ, મુજ ગુરુ ઉપકારે, કરી જિણ જિણ આવે ચિત્ત. શ્રી શુભવિજયજી' મુજ ગુરુ, સુરગુરુ સમવિખ્યાત, સમરતા સુખ ઊપજે, જપતાં અક્ષર સાત.
સં. ૧૮૪૮ (સને ૧૭૯૧)થી, વીરવિજય કવિનું જૈન સાધુજીવન શરૂ થાય છે. દીક્ષા પછી વીરવિજયનો પદ્ધતિસરનો સંસ્કૃત/પ્રાકૃત/કાવ્યનો અભ્યાસ ચાલુ થાય છે. તેમણે પડુ-દર્શન અને પંચકાવ્યનો પણ અભ્યાસ કર્યો. બાર વર્ષ ગુરુ પાસે રહી ગુરુસેવા કરી અને અનેક ગ્રંથોનું અવગાહન કર્યું. શુભવિજયજીની વૃદ્ધાવસ્થામાં ગુરૂસેવાના પ્રતીક સમી શુભવેલિ' કૃતિની તેમમે રચના કરી. ગુરુ પ્રત્યેની ભક્તિ તેની પંક્તિઓમાં ઝળકે છે. વીરનિર્વાણ રાસમાં વીરવિજયના શિષ્ય રંગવિજયજીએ
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
४८
