________________
92 93 99999999999999999999999 શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈએક વિરલ વિદ્ધપ્રતિભા
_n ડૉ. કાન્તિભાઈ બી. શાહ
એમના તત્કાલીન અને પછીના કેટલાક સાક્ષર મહાનુભાવોએ મોહનભાઈના વિદ્યાકાર્યને બિરદાવતા જે પ્રતિભાવો આપ્યા છે એમાં મોહનભાઈએ કરેલા વિદ્યાપુરુષાર્થનો અણસાર પામી શકાશે.
મુનિ જિનવિજયજી લખે છેઃ “મોહનભાઈ જો ન જન્મ્યા હોત તો કદાચ જૈન ગૂર્જર કવિઓની ઝાંખી કરવા જગતને ૨૧મી સદીની વાટ જરૂર જોવી પડત.”
સુપ્રસિદ્ધ સંશોધક-વિવેચક કેશવલાલ હ. ધ્રુવ લખે છે: “તમે જૈન ગુજરાતી સાહિત્યની જેવી સેવા બજાવી છે તેવી જૈનેતર ગુજરાતી સાહિત્યની સેવા બજાવનાર કોઈ નથી.”
પ્રસિદ્ધ ભાષાવિદ અને કવિ નરસિંહરાવ દીવેટિયા કહે છે : “ આવા આકરગ્રંથનું અવલોકન કરવું એ મારા જેવાના સામર્થ્યની બહાર છે.”
૫. સુખલાલજી લખે છેઃ “તેમની સંશોધન અને સંપાદનની ધગશ એટલી બધી ઉત્કટ હતી કે કોઈ એ વિશે તેમની પાસે મદદ માગે તો... આ વધારાનો બોજો લેવાનું તેઓ સ્વીકારે અને તેને નિભાવે પણ.”
હવે આપણી નજીકના કેટલાક પ્રતિભાવો નિહાળીએ. હરિવલ્લભ ભાયાણી લખે છેઃ “મો. દ. દેસાઈ એટલે ચાળીસેક વરસનો અણથક કઠોર પુરુષાર્થ દેસાઈના બન્ને આકરગ્રંથોના બાદશાહી ખજાનાનો હું પોતે મારા કામ માટે વરસોથી લાભ ઉઠાવતો આવ્યો છું...તેમાં એવી વિપુલ માહિતી સંચિત કરેલી છે, જેને લીધે તે મધ્યકાલનાં સાતસો વરસનો સાહિત્ય ને સંસ્કૃતિનો વૃતાંત તૈયાર કરવા માટેનો એક સામગ્રી ભંડાર બની ગયો છે.”
ભોગીલાલ સાંડેસરાએ મોહનભાઈના આ કામને “કપૂરનું વૈતરું કહીને નવાજ્યું છે.
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧૦૪
