________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ કાવ્યપ્રવેશ” “જૈનાચાર્ય શ્રી આત્માનંદજી જન્મશતાબ્દી મારકગ્રંથ વ.નાં સંપાદનો એમણે કર્યો છે.
વિચારાત્મક કૃતિઓ :- વિચારાત્મક કૃતિઓમાં આગળ જેન અને બૌદ્ધ સંત ગ્રંથનો પરિચય આપણે કર્યો. તે સિવાય “સામાયિક સૂત્ર,” જિનદેવદર્શન, “જેને સાહિત્ય અને શ્રીમંતોનું કર્તવ્ય વ. પુસ્તકો એમણે આપ્યાં છે.
“શ્રીમદ યશોવિજયજી' નામે અંગ્રેજીમાં લખાયેલો ચરિત્રગ્રંથ છે એમાં યશોવિજયજીનું જીવનચરિત્ર, એમની કૃતિઓનો પરિચય, એમની સર્જકપ્રતિભા વ.નું. આલેખન થયું છે.
“સ્વામી વિવેકાનંદના પત્રો” એ મૂળ “એપિસ્ટલ્સ ઓવ સ્વામી વિવેકાનંદ'માં પ્રગટ થયેલાં પત્રોનો મોહનભાઈએ કરેલો ગુજરાતી અનુવાદ છે. આ પુસ્તકમાં એમણે ૮૦ પાનામાં વિવેદાનંદની જીવનઝરમર આપી છે, અને એમના વ્યક્તિત્વનાં લક્ષણો સવિસ્તર તારવી બતાવ્યાં છે.
પત્રકાર તરીકે :
જેમ જૈન ગૂર્જર કવિઓ' અને “જૈન સાહિત્યનો સંક્ષિપ્ત ઈતિહાસ” જેવા આકારગ્રંથો દ્વારા મોહનભાઈની એક સંશોધક-સંગ્રાહક-ઇતિહાસકાર તરીકેની વિશિષ્ટ પ્રતિભા છે તેમ જ “જૈન શ્વેતામ્બર કોન્ફરન્સ હેરલ' અને “જેનયુગના માનદ તંત્રી તરીકે લગભગ બાર વર્ષ એમણે જે સેવા બજાવી છે તે દ્વારા એક પત્રકાર તરીકે પણ એમની એક આગવી પ્રતિભા-છબિ ઉપસી આવે છે.
કોન્ફરન્સના આશ્રયે ૧૯૦૫માં ગુલાબચંદ ઢઢાના તંત્રીપદે “હોલ્ડ' શરૂ થયેલું, એપ્રિલ ૧૯૧૨થી મોહનભાઈએ એનું તંત્રીપદ સંભાળ્યું. આ કામગીરી અંગે તેમણે કોઈ પારિશ્રમિક લીધું નથી. એટલું જ નહીં, ‘હેરલ્ડ' ઉપર કોઈ કારકૂન કે મૂકવાચકનો બોજપણ એમણે પડવા દીધો નથી. આ કેવળ એમનો પ્રતિપરિશ્રમ હતો. પોતાના તંત્રીકર્તવ્યની સ્પષ્ટતા કરતાં એમણે લખેલું કે, “અમારું કર્તવ્ય સમાજની, સાહિત્યની, ધર્મની અને તત્ત્વજ્ઞાનની પ્રગતિ, વિકાસ કેમ થાય અને જેનેતર સામાન્ય તેમજ વિદ્વદવર્ગ પણ જેનોમાં રહેલી ઉચ્ચ કિંમત પીછાણતો રહે એ છે.”
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧ ૧ ૨.
