________________
९१९१९१९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९१ પ્રભુદાસભાઈને તેમનો લેખ બતાવી ખૂબ તતડાવ્યા. છતાં પ્રભુદાસભાઈએ જરા પણ ખોટું ન લગાડ્યું અને પૂ. આચાર્ય મહારાજ સાહેબને કહે હું નિરાંતે આપની પાસે આવીશ અને આપની વાત સમજવા પ્રયત્ન કરીશ.
આ પછી પણ પૂર્વવત જ તેમની પ્રત્યેનો સદ્ભાવ કાયમ રાખ્યો પણ મનમાં જરાય રોષ ન આણ્યો. આવું ઘણી જગ્યાએ બનતું પરંતુ પંડિતજી ઠપકો ગળી જતાં પરંતુ પોતાની સૌમ્યતા ગુમાવતા નહીં. આગમને જ પ્રમાણ માનનાર પંડિતજીને પંડિત સુખલાલજી, પંડિત દલસુખભાઈ સાથે મતભેદ હતો પણ ક્યારેય મનભેદ ન હતો.
વિરોધી ગુણનો સમન્વય
પંડિતજીના આંતરિક ગુણોની ખાસ વિશેષતા એ હતી કે પરસ્પર વિરોધી ગણાતા ગુણો ભાગ્યે જ સાથે જોવા મળે પરંતુ આશ્ચર્યની વાત એ છે કે પંડિતજીના જીવનમાં આવા પરસ્પર વિરોધી કેટલાંક ગુણો અતૂટ એક્સપથી સાથે જ રહેતા આવ્યા હતા. જેનું પહેલું ઉદાહરણ છે વિદ્વતા અને નમ્રતા. પોતે અનેક શાસ્ત્રોના અભ્યાસી, મહાન ચિંતક, લેખક, શિક્ષક હોવા છતાં તદ્દન નાના બાળકની જિજ્ઞાસાને પણ સંતોષતા. બાળ સાધુ ભગવંતોને અત્યંત નમ્રતાપૂર્વક વંદતા, બહુમાન કરતા. સ્વયં પોતાની વિદ્વત્તાનો ઉલ્લેખ ક્યારેય ન કરતા.
પરસ્પર વિરોધી બીજું ઉદાહરણ છે. પંડિતજીની અલિપ્તતા અને વાત્સલ્ય શાસનહિત એ જ જેના જીવનની લગની હતી એવા પંડિતજીને પોતાના બહોળા કુટુંબની જરાય ફિકર ન હતી. પંડિતજી સાંસારિક પ્રવૃત્તિઓમાંથી તદ્ન અલિપ્ત રહેતા તેમના કુટુંબના બધા જ વ્યાવહારિક પ્રસંગો તેમના સાળાઓ દુર્લભજીભાઈ, ધીરૂભાઈને બાબુભાઈ જ પતાવતા. નાના પુત્ર વસંતભાઈને છોડીને બધા જ પુત્રો-પુત્રીઓનાં લગ્ન-પ્રસંગો મામાઓ દ્વારા જ આટોપાયા. પંડિતજીનું અલિપ્તપણું એટલું સ્વાભાવિક હતું કે દીકરીના લગ્ન સમયે વિદાયનો પ્રસંગ હતો. પંડિતજી લખવામાં મશગૂલ હતા. મામાએ આવીને કહ્યું “પ્રભુદાસ હવે લખવાનું બંધ કરો, દીકરીના વિદાયનો સમય આવ્યો છે' ત્યારે “ચાલો આવું છુ'' એમ કહી પ્રસંગ પૂરા કરવા આવે ને પાછા લખવામાં પરોવાઈ જાય. પોતે આટલું
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧૨૮
