________________
e se se pe ९१९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९ १९१ ઉપરાંત સ્નાતક સુધીનો અભ્યાસ કરાવ્યો. હીરાલાલે ગુજરાનવાલાની આત્માનંદ જૈન કોલેજમાં સંસ્કૃત ભાષા-સાહિત્ય, વ્યાકરણ વગેરેનો અભ્યાસ કરી સ્નાતકની પદવી મેળવી. ઉપરાંત એમણે જૈન આગમ સાહિત્યનો અભ્યાસ કર્યો, તેઓશ્રીની સ્મરણશક્તિ તેમજ આયોજન શક્તિ અદ્ભૂત હતી ‘વિદ્યાભૂષણ' અને ‘ન્યાયતીર્થ'ની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કરી. વક્તૃત્વમાં ઝળકી વ્યાખ્યાન દિવાકર'નું બિરૂદ મેળવ્યું. સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, હિન્દી, બંગાલી, ગુજરાતી, પંજાબી, ઉર્દુ, અંગ્રેજી વગેરે ભાષાઓનો પણ સુદંર અભ્યાસ કર્યો. શરૂઆતમાં હીરાલાલ પિતાની વાસણની દુકાનમાં જોડાયા હતા પરંતુ તેમનું મન વાસણના કે અનાજના વેપારમાં રહ્યું નહીં. એટલે તે છોડીને પોતાની ગમતી લેખન પ્રવૃત્તિમાં જોડાઈ ગયા. તેઓ જાણતા હતા કે વિદ્યાના ક્ષેત્રે અર્થ પ્રાપ્તિ ખાસ થવાની નથી.
સાહિત્ય ઉપાસનામાં નિષ્ઠા ધરાવનાર પંડિતજીનું મન માત્ર ધનપ્રાપ્તિ તરફ આકર્ષાયું નહીં. ઊગતી યુવાનીમાં ધન તરફ ન આકર્ષાવું એ સરળ વાત નથી. જ્ઞાનસંપત્તિનો સાચો પરિચય હોય તે જ વ્યક્તિ ભૌતિક સંપત્તિ પ્રત્યે ઉદાસીન રહી શકે. એ જમાનામાં આ રીતે જીવન નિર્વાહ ચલાવવો એ ઘણી કપરી વાત હતી. તેમ છતાં ૫. હીરાલાલ પોતાના સંકલ્પમાંથી જીવનભર ચલિત થયા નહોતા. સાધારણ આવકને કારણે પોતાની જીવનશૈલી પણ એમણે એટલી સાદાઈભરી કરી નાખી હતી. કરકસરભર્યું જીવન તેઓ ગુજારતા.
પંડિત હીરાલાલને ધાર્મિક વારસો એમના દાદા મથુરદાસજી શાસ્ત્રી પાસેથી તથા વિશેષતઃ દાદાના મોટા ભાઈ કરમચંદ શાસ્ત્રી પાસેથી મળ્યો હતો. પંજાબમાં એ દિવસોમાં જૈન ધર્મ અને શાસ્ત્રજ્ઞાનના ક્ષેત્રે કરમચંદ શાસ્ત્રીનું નામ ઘણું જ મોટું હતું.
ગુજરાનવાલાના બધા જ જૈનો સ્થાનકવાસી માર્ગને અનુસરતા કર્મચંદ્ર (કરમચંદ)જી પણ સ્થાનકવાસી હતા. એમણે ૩૨ આગમોનો ઘણો ઊંડો અભ્યાસ કર્યો હતો. શાસ્ત્રોના ઊંડા અધ્યયન બાદ એમણે શ્રદ્ધા થઈ કે જિન પ્રતિભા અને તેની પૂજા જૈનધર્મને સંપૂર્ણ માન્ય છે. આ વિષયમાં તે શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧૧૬
