________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ સમયના અગ્રણી સ્થાનકવાસી સાધુઓમાં શ્રી બુટેરાયજી મહારાજનું નામ ઘણું પ્રખ્યાત હતું. અને કરમચંદ શાસ્ત્રી સેવાની ભાવનાથી તે સમયે સાધુ-સાધ્વીઓને અધ્યયન કરાવતા. શ્રી બુટેરાયજી મહારાજને પોતાને પણ કેટલાંક સંશયો થયા હતા. અને તેઓશ્રીએ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક પરંપરામાં નવેસરથી દીક્ષા લઈ મૂર્તિપૂજાનો ઉપદેશ આપતા સમગ્ર પંજાબમાં જૈન કોમમાં ઘણી મોટી ક્રાંતિ થયેલ, પંજાબના અસંખ્ય સ્થાનકવાસી કુટુંબોએ મૂર્તિપૂજા સ્વીકારી. આ ક્રાંતિના આદ્યપ્રણેતાઓમાં સાધુઓમાં જેમ બુટેરાયજી મહારાજ હતા તેમ શ્રાવકોમાં કરમચંદ્ર શાસ્ત્રી હતા. તેઓએ જાહેરમાં કરેલા મૂર્તિપૂજાના સ્વીકારથી ઘણો મોટો પ્રભાવ પડ્યો. આવા પ્રખર અભ્યાસ કરમચંદ્ર શાસ્ત્રી પાસે નિયમિત બેસીને ૫. હીરાચંદજીને જૈનધર્મનું અધ્યયન કરવાની ચારો તક સાંપડી હતી.
સને ૧૯૪૭ની ૧૫મી ઓગષ્ટ હિન્દુસ્તાનના ભારત અને પાકિસ્તાન એમ બે ભાગલા પડ્યા. દીનાનાથ દુગ્ગડ ૧૯૪૭ ઓગષ્ટમાં ગુજરાનવાલા નગરથી હિજરત કરી અમૃતસર અને ત્યાંથી આગ્રા આવ્યા. ૫. હીરાલાલને આગ્રામાં ભાઈઓ સાથે સોના ચાંદીના વેપારમાં રસ ન પડતાં પોતાના કુટુંબ સાથે ગ્વાલિયરના ભિંડ ગામમાં રહ્યો. પાઠશાળામાં શાસ્ત્રી તરીકે સેવાઓ આપી. કેટલાક વર્ષ ત્યાં રહ્યા પછી દિલ્હીમાં શાસ્ત્રી તરીકે નોકરી મળતા પોતાના પરિવાર સાથે દિલ્લી રહેવા ગયા, અને જીવનપર્યત ત્યાં રહ્યાં.
પ. હીરાલાલે જેન તથા હિન્દુ અને બૌદ્ધ ધર્મગ્રંથોનું ઊંડું અધ્યયન કર્યું હતું. જૈનધર્મમાં પણ શ્વેતામ્બર અને દિગમ્બર એમ બંને પરંપરાના સાહિત્યનો તેમનો અભ્યાસ ઘણો ગહન હતો. તેઓ મધ્યસ્થ દૃષ્ટિના હતા. દિગમ્બર પરંપરા પ્રત્યે તેમને કોઈ પૂર્વગ્રહ ન હતો.
પં. હીરાલાલે અજમેરથી પ્રગટ થતાં “જૈન ધ્વજ' નામના સાપ્તાહિકમાં ચાલીસ પ્રશ્નોના એવા સચોટ અને તર્કયુક્ત અને આધાર સહિત ઉત્તર આપ્યા હતા જેથી એ દિગમ્બર વિદ્વાન નિરુત્તર થઈ ગયા હતા. પ. હીરાલાલે એ પ્રસંગે પોતાની જે વિદ્વત્તા અને તર્કશક્તિનો પરિચય સમાજને
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧૧ ૭
