________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ શ્રાવક કવિ કષભદાસનું વ્યક્તિત્વ અને કર્તુત્વ
0 ડૉ. પાર્વતી નેણશી ખીરાણી
જન્મ સ્થાનકવાસી અંદાજિત વિ.સ. ૧૬૫૧ થી ૧૭૧૧
કવિના પિતામહ જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રના ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલ, વિસલદેવ ચાવડાએ વસાવેલા વિસલનગરના રહેવાસી હતા. તેઓ પ્રાગવંશી વિસા પોરવાલ જૈન વણિક જ્ઞાતિના હતા. એમનું નામ મહિરાજ સંઘવી હતું. તેઓ જૈન ધર્મના ચુસ્ત અનુયાયી, સમક્તિ, સ્વપત્નીવ્રતવાળા, નિશદિન પુણ્ય-દાનધરમ કરવાવાળા, સામાયિક-પ્રતિક્રમણ-જિનપૂજા કરનાર, પૌષધ આદિ શુદ્ધ ક્રિયાઓ કરનારા હતા. ચતુર, શાસ્ત્રાર્થ વિચારનાર, શાહ-સંઘવી હતા. શત્રુંજય ગિરના આબુ વગેરે સ્થળે સંઘયાત્રા કઢાવીને સંઘતિલક કરાવ્યું હતું તેથી સિદ્ધ થાય છે કે તેઓ શ્રીમંત પણ હતા.
કવિના પિતાશ્રી પણ એમના દાદાની જેમ જ ખૂબ જ ધર્મવાન અને ધનવાન હતા. એમનું નામ સાંગણ હતું. એમણે પણ સંઘ કઢાવ્યા હતા અને વધારે ધનોપાર્જનને અર્થે તેઓ ત્યારની અલકાપુરી ગણાતી ખંભાત નગરીમાં આવીને વસ્યા હતા. એમના માતુશ્રીનું નામ સરૂપાંદે હતું. તેમનો બીજો ઉલ્લેખ પ્રાપ્ત થતો નથી પણ તેઓ પણ સુશ્રાવિકા હશે એમાં કોઈ શક નથી. આ ઉપરાંત એમના પરિવારનો ઉલ્લેખ પણ પ્રાપ્ત થાય છે જેમ કે
ઘરિ કમલા કંતા નિ ભ્રાતા, માત, તાત સુત સારોજી - ‘પૂજાવિધિ
રાસ”
પુત્ર વિનીત ઘરે બહુએ, શીલવંતી ભલી વહુઅ - હિતશિક્ષા રાસ' સુંદર ધરણી રે દસઈ સોતા, બહુઈની બાંધવ જોડ્યા, બાલક દીસઈ રે રમતાં બારણઈ, કુટુંબતણી કઈ કોડ્ય – વ્રતવિચાર
રાસ
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
६४
