________________
90 9 અભ્યાસ વિરમગામમાં જ થયો. એમના વ્યક્તિત્વ ઘડતરમાં માતા અને દાદીનો ફાળો અમૂલ્ય છે એચ એમણે ઘણી વખત નોંધ્યું છે. ૧૪ વર્ષની નાની વયે અમદાવાદમાં ‘ન્યૂ હાઈસ્કૂલ'માં પ્રવેશ મેળવ્યો. કેટલાય વિદ્યાર્થીઓને અંગત ટ્યૂશન આપી અર્થપ્રાપ્તિની સગવડ પણ કરી લીધી. વિરમગામના એમના શિક્ષાગુરુઓએ તેમજ મામલતદારે મોતીલાલનો પત્ર લખ્યો કે આ છોકરાનો આગળ ભણાવવામાં ગમે તેટલું કષ્ટ પડે તે સહન કરી લેવા અમારી ભલામણ છે.' (‘મોતીકાવ્ય' ભાગ પહેલો ૧૯૧૧:પૃ.૬). માત્ર આ બે વાક્યો જ વાડીલાલ તેજસ્વી વ્યક્તિત્વની પ્રતીતિ કરાવવા માટે પૂરતાં છે.
મેટ્રિક્યુલેશનની પરીક્ષા પસાર કરી ગુજરાત કોલેજના પ્રથમ વર્ષમાં દાખલ થયા તે પહેલાં પિતાએ એમને ધાર્મિક અભ્યાસ તરફ વાળી લીધા હતા. સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, ઉપવાસ જેવી ક્રિયાઓમાં તેઓ ૨સ લેતા થયા હતા. જૈનધર્મ અને શાસ્ત્રોને સંલગ્ન આવા તમામ શબ્દોના આગવા અર્થો વાડીલાલે પત્રકારનું જીવન સ્વીકાર્ય પછી આપ્યા છે, એમાં એમનાં વાંચન, અનુભવ અને સંસ્કાર નજરે પડે છે. કોલેજનાં પાઠ્યપુસ્તકો ઉપરાંત તેઓ ઈતરવાચન ખૂબ કરતા. આંગ્લ નિબંધકાર એડિસનથી અને 'The citizen of the world'ના લેખક ગોલ્ડસ્મિથથી, તેઓ એટલા બધા પ્રભાવિત થયા કે ‘યુવક' તખલ્લુસ ધારણ કરી સાંસારિક, નૈતિક અને ધાર્મિક વિષયોની પત્રમાળાનો સમાવેશ કરનારા ‘મધુયક્ષિકા' પુસ્તકનો પ્રથમખંડ ૧૮૯૪માં માત્ર ૧૬ વર્ષની ઉંમરે રચ્યો જેને પિતા મોતીલાલે ૧૮૯૯માં પ્રકાશિત કર્યો. ધાર્મિક સંસ્કારોને કારણે વાડીલાલને સાધુસંતોની મુલાકાત લેવાના પ્રસંગો ઉપસ્થિત થતા. એમાં એમના કોલેજ જીવન દરમિયાન ખંભાત સંપ્રદાયના એક પ્રભાવશાળી મુનિવર છગનલાલજી મહારાજનું પ્રવચન સાંભળ્યા બાદ એમને જીવનમંત્રની પ્રે૨ણા મળી અને જૈનસમાજમાં ઉદારચિત્ત વિચારોનો ફેલાવો કરવાના આશયથી એક માસિકપત્ર શરૂ કરવાની પિતા પાસે પરવાનગી માગી. પ્રિવિયસમાં ભણતો પુત્ર જાહેરજીવનમાં સક્રિય ભાગ લે તે એમને ઉચિત ન લાગ્યું
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૯૩
