________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ ખતરનાક તીવ્ર અસરકારક હતી. એક લેખક તરીકે તેમણે ૪૫ જેટલાં ગ્રંથો લખ્યા. એમાં ઈતિહાસ, ચરિત્રો, આખ્યાયિકાઓ, કરૂણારસભાર કથનીઓ, જ્યોતિષશાસ્ત્રના ગ્રંથો, અનુવાદો વગેરે મુખ્ય છે.
એમની કૃતિઓમાં માતૃપ્રેમ, વાત્સલ્ય, નારી પ્રત્યેનો કુણો અભિગમ, બાળકના મનમાં આકાર પામતી વિવિધ વેદના, કુતૂહલ તથા સુકોમલતા આ બધા મનમાં ઉત્પન્ન થતાં રસ વિવિધ ભાવોને કોઈ અજબ રીતે જ તેમણે લીપિબધ્ધ કર્યા છે. એમની કૃતિમાં નિરૂપિત કરુણ રસનું તત્ત્વ વાંચનારના હૃદયમાં દરિયાની ભરતીની જેમ નિરંતર હિલોળા લેતું વધતું જ રહે છે. તેઓ હૃદયગમ શબ્દોથી પ્રસંગોની ગોઠવણી કરે છે જેથી કૃતિમાં પ્રવાહિતા જળવાય રહે. તેમાં કૃત્રિમતા નથી પરંતુ સાહજિકતા છે. ભોળા દિલના સુશીલમાં સ્વયંસ્કુરિત મૌલિક વિચારોને લેખની દ્વારા વ્યક્ત કરવાની કુનેહ હતી.
એણે રચેલા ચરિત્રગ્રંથોમાં “મહાવીર સ્વામી જીવન વિસ્તાર', શ્રી આત્મારામજી, શ્રી વિજય ઘર્મસૂરિજી, સમ્રાટ અકબર, અંબડ, પેથડ શાહ, બિંબિસાર, સમરાદિત્ય કેવળી, ભદ્રબાહુસંહિતા વગેરે છે. સરાદિત્ય કેવળીની કથામાં લેખક શ્રમણ સંસ્કૃતિના પ્રધાનસૂર વિશે પ્રરૂપણા કરે છે.
આ હરિભદ્રસૂરિજીની ભવાંતરની મૂળ કથા છે, પરંતુ એને ગુજરાતી ભાષામાં રસદાયકરીતે સુશીલે વર્ણવી છે. વેરનું એક નાનું બીજ ઘીરે ધીરે કેવી રીતે વધે છે તે કથાના ગુણસેન યુવરાજ અને કદરૂપા અગ્નિશર્મા દ્વારા દર્શાવ્યું છે. ગુણસેન પ્રથમ તો અગ્નિશર્માની ખૂબ પજવણી કરતો હતો પરંતુ જ્યારે એ (અગ્નિશર્મા) તપસ્વી બન્યો ત્યારે એને પોતાની ભૂલ સમજાય છે, એની માફી માંગે છે. વિધિની વક્તાને લીધે બંનેમાં રોપાયેલ વેરનાં બીજ ભવાટવીમાં વધતાં જ રહે છે. કથાના ચરિત્રનાયક ગુણસેન છેલ્લા ભવમાં સમરાદિત્ય મહામુનિ બને છે. અગ્નિશર્મા એ સમયે ગિરિસેન નામનો ઈર્ષાળુ ઘાતકી માનવ બને છે. તે વેર લે છે. દિક્ષીત સમરાદિત્ય ને આખો જ સળગાવી દે છે ત્યારે સમરાદિત્ય ઉપશમ ભાવ રાખીને શાંત રહે છે, ફરી પોતાનું અધઃપતન નથી જવા દેતા, અંતે કેવળી બની મોક્ષમાર્ગમાં
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૧૦૦
