________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬
છંદ - દેશી વિવિધ છંદો, દુરહા ચોપાઈ, વસ્તુ અડઅલ્લ, કૂટક, કુંડલ, કવિત્ત વગેરે છંદોનો પ્રયોગ કર્યો છે. એમના કાવ્યોમાં કેટલેક સ્થળ તો એક જ ઢાળને ગાવા માટે બન્ને દેશીઓનો તેમ જ બે - ત્રણ કે ચાર રોગોનો નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે. જે કવિની સંગીત વિશારદતાને સિદ્ધ કરે છે. સાત સ્વર ક્યાંથી નિકળે ને કોણ બોલે એનું નિરૂપણ કર્યું છે. તેમ જ ૬ રાગ ૩૬ રાગિણીઓના નામ આપીને પોતાના રાગવિષયક જ્ઞાનની સિદ્ધિ કરી છે.
વર્ણનાત્મક શૈલી - એમની વર્ણનાત્મક શૈલી એમની સૂક્ષ્મ, અદ્ભુત નિરીક્ષણ શક્તિનો પુરાવો છે. કુમારપાળ રાસમાં ખંભાતનું વર્ણન ઉત્સાહપૂર્વક વિસ્તારથી પણ કવિસુલભ અતિશયોક્તિ વિનાનું કર્યું છે તે ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. ખંભાત વિશે ૧૭મી સદના યુરોપિયન મુસાફરો ડિલાવેલી, મેન્ડલસ્સો ને બોલિયસ જે કાંઈ લખી ગયા છે તેની સાથે તે મળતું આવે છે જે કવિની ઉત્તમ વર્ણનશક્તિનો નમૂનો છે. પ્રકૃતિવર્ણનો એમના પ્રકૃતિ પ્રેમને છતો કરે છે. માનવપ્રવૃત્તિના વર્ણનો સ્વસંવેદનાથી રચાયેલા છે. સરસ્વતીદેવીનું નખશીલ વર્ણન એમની ઉત્કૃષ્ટ વર્ણન શક્તિનો પરિચય કરાવે છે. અન્ય નારી વર્ણનોમાં પરંપરાગત પ્રાકૃતિક ઉપમાનો પ્રયોગ કર્યો છે. એમના કાવ્યોમાં આવતા રૂપ અને વસ્ત્ર આભુષણના વર્ણનો રોચક છે.
ડો. ઉષાબેન શેઠના જણાવ્યા અનુસાર
કવિના સજીવ મનોવૈજ્ઞાનિક ચિત્રણ આકર્ષક છે. એવાં કેટલાય વર્ણનોમાં કવિ પાઠકના મનોવેગેતરપૂર્ણ અધિકાર રાખી શકે છે. એક ભાવ પછી તરત જ બીજા વિપરીત ભાવના નિરૂપણમાં એમના મનોવૈજ્ઞાનિક સૂઝની વિલક્ષણતાના દર્શન થાય છે''
આમ ઉષાબેને પણ એમનાં વર્ણનોની વિવેચના કરી છે.
બહુસત્તા - કવિની બહુસત્તાને પરિચય એમના કાવ્યોમાંથી મળે છે. માત્ર જૈન સાંપ્રદાયિક શાસ્ત્રોનું જ નહીં પણ અન્ય શાસ્ત્રો-વિષયોનું પણ એમને અનુપમ જ્ઞાન હતું જેમકે સ્વપર શાસ્ત્ર નિપુણત, ભોજ્ય
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
