________________
કરી લીધું ! આત્માનુભૂતિ થઈ એટલે શ્રુતસાગરનો સાર પૂરો પમાઈ ગયો
ને !
આ પૃષ્ઠભૂ પર પંક્તિને ખોલીએ : ‘યા બિન તું સૂતો સદા, યોગે ભોગે જેણ; રૂપ અતીન્દ્રિય તુજ તે, કહી શકે કહો કેણ...?'
જે આત્માનુભૂતિની દશા પામ્યા વગરનો મનુષ્ય ભોગદશામાં સૂતેલો તો હોય જ છે, પણ તથાકથિત સાધક યોગદશામાં પણ સૂતેલો જ છે.
એ યોગ માત્ર બહારની કસરત જેવો બની જાય. બહુ બહુ તો શરીર- સ્વાસ્થ્ય એ આપી શકે. યા તો માનસિક શાન્તિ આપી શકે. આત્મિક નિર્મલતા એ ન જ આપી શકે.
પ્રાણાયામને પણ ભીતરી શુદ્ધિ સાથે સાંકળતાં મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજય મહારાજે આઠ દૃષ્ટિની સજ્ઝાયમાં કહ્યું : ‘બાહ્યભાવ રેચન ઈહાં જી, પૂરણ આન્તરભાવ.'
શ્વાસ બહાર કાઢીએ ત્યારે, રેચન સમયે ક્રોધને કાઢી રહ્યો છું એવો ભાવ આવે. શ્વાસ લેતી વખતે ક્ષમા ભાવને હું લઈ રહ્યો છું આવો વિચાર કરવાનો. શ્વાસને ભીતર સ્થિર કરીએ ત્યારે - આન્તર કુંભકના સમયે – એ ક્ષમાભાવને ભીતર સ્થિર કરવાનો.
કુંભકના બે પ્રકાર છે : આન્તર કુંભક અને બાહ્ય કુંભક.
આન્તર કુંભકમાં શ્વાસને ભરીને ભીતર સ્થિર કરવાનો છે. શ્વાસ એટલો જ સમય શરૂઆતમાં રોકી રાખવો; જેથી રેચન ઝડપથી ન કરવું પડે. એક લય બરોબર સચવાવો જોઈએ.
સમાધિ શતક
| ''
