________________
આનન્દનને કોણ ઓળખી શકે ? ‘સો હિ આનંદઘન પિછાણે ’ કોણ ? કોણ આનંદઘનને પિછાણી શકે ? સરસ વાત થઈ છે આનંદઘન અષ્ટપદીમાં : ‘સુજસ વિલાસ જબ પ્રગટે આનંદ રસ, આનંદ અક્ષય ખજાને; ઐસી દશા જબ પ્રગટે ચિત્ત અંતર, સોહિ આનંદઘન પિછાણે...'
‘સુજસ વિલાસ’ શબ્દ અહીં આત્મક્રીડાના પર્યાયરૂપે આવ્યો છે. સારા યશવાળો આત્મા. તેનો વિલાસ એટલે ક્રીડા.
‘આત્મક્રીડાથી, ભીતરી રમણતાને કારણે આનંદ૨સ પ્રગટ્યો હોય; અજસ્ર, સતત પ્રવહમાન... ત્યારે આનન્દઘનને કોઈ પિછાણી શકે.
ગાડીના કાચ પર વર્ષા બિન્દુઓ જામ્યાં હોય તો બહારનું દૃશ્ય કેમ દેખી શકાય ? વાઈપર ફરી રહે, કાચ સ્વચ્છ થઈ ઊઠે; દશ્ય જોઈ શકાય. આનન્દઘનના દર્શન માટેની સજ્જતા છે આત્મરમણતા.
અને એ આનન્દઘનને જોતાં ભીતર કેવી ખલબલાટી મચે છે ! ‘એરી ! આજ આનન્દ ભયો મેરે, તેરો મુખ નીરખ નીરખ; રોમ રોમ શીતલ ભયો અંગીઅંગ...' આનન્દઘનને જોતાં જ આનંદ વ્યાપી રહે છે ભીતર. ભીતરની એ આનંદશીતલતા બહાર શીતલતારૂપે સંવેદાય છે. ‘શીતલ ભયો અંગોઅંગ...' મનમાંથી જ ગરમી જતી રહી - ઈચ્છાઓથી ઊઠતી – અંગોમાં ક્યાંથી હવે આવે ?
‘તેરો મુખ નીરખ નીરખ...' આનન્દઘનનું મુખદર્શન અને આનન્દની અનરાધાર વર્ષા. ‘આનન્દઘન ભયો અનન્ત રંગ...' આનન્દની સઘનતાના અનન્ત રંગો. આ તો ભીતરની દિવાળી જ કે !
સમાધિ શતક
|
૧૯
