________________
દેહથી આત્મા ભિન્ન છે. અને એક આત્મા અને બીજા આત્મામાં કેવો તો અભેદ છે ! શંકરાચાર્ય ‘દ્વાદશ પંજરિકા’માં કહે છે : ‘યિ ય चान्यत्रैको विष्णुः, व्यर्थं कुप्यसि सर्वसहिष्णुः । सर्वत्रापि पश्यात्मानम्, सर्वत्रोत्सृज મેજ્ઞાનમ્ ।' પૂછે છે તેઓ ઃ જેના ૫૨ તું ગુસ્સાથી લાલચોળ થઈ રહ્યો છે, તે તારું જ પ્રતિરૂપ નથી ?
પરમપાવન આચારાંગ સૂત્રનો લય પણ કેવો તો હૃદયંગમ છે ! ‘તુમં સિ ગામ તં વેવ નું મંતવ્યં તિ માસિ...' તું જેને હણવાનું ઈચ્છે છે, તે કોણ છે ? તું જ તો છે !
કોઈ પણ વ્યક્તિ પર કટુતાના ભાવો જન્મે ત્યારે આચારાંગ સૂત્ર રણઝણી ઊઠશે : ‘તું જ તે છે.’ ‘તુમં સિ ામ..'
કવિ કૈસર કહે છે : ‘કિસકો પથ્થર મારું ‘કૈસર’, કૌન પરાયા હૈ; સીસ મહલ મેં હર એક ચહેરા, અપના લગતા હૈ...'
પોતપોતાની લાગણી.... ઘટનાને બિલકુલ ભિન્ન પરિમાણ મળી રહે. ઘટના એક સરખી જ હોય; પરાઈ વ્યક્તિ તરફથી મળતી એ ઘટના અણગમતી બની રહે છે; પોતીકી વ્યક્તિ તરફથી મળતું મીઠું લાગી રહે છે. તો મૂળ પ્રશ્ન ઊભો રહ્યો કે અહીં મીઠાશ કે કડવાશ ઘટનાએ આપી હતી કે ઘટના જોનારની એ દેણ હતી ?
ફરી આચારાંગ સૂત્રને સ્મરીએ : ‘તુમં સિ નામ તં વેવ નું દંતત્રં તિ મળસિ... તુમ સિ ામ તં ચેવ નું પતિાવેતત્રં ત્તિ મળસિ...' તું જેને હણવા ઈચ્છે છે, તે તું છે. તું જેને પરિતાપ/પીડા આપવા ઈચ્છે છે, તે તું છે.
સમાધિ શતક
|
૭૬
