________________
સામાન્ય. કારણ કે સાંજે ખાધેલું હોય તે મળસ્કે ઊઠો ત્યારે એના અંશો પચ્યા ન હોય, તેથી ધ્યાન બરોબર ન થઈ શકે.
શિક્ષકે પૂછ્યું : હિમાલયની ઊંચાઈ કેટલી ?
વિદ્યાર્થી : ત્રણ ઇંચ.
શિક્ષક નવાઈમાં ડૂબ્યા. ‘હિમાલયની ઊંચાઈની તું વાત કરે છે ?’ ‘હા, જી.' ‘મેં પોતે માપેલ છે.’
હવે તો ઓર આશ્ચર્યની વાત થઈ. ‘શી રીતે ?’ ‘મારે ત્યાં પુસ્તક છે. મેં ફૂટપટ્ટીથી તેમાં આપેલ હિમાલયના ચિત્રને માપેલ છે.’
સાધનાની વાત ચાલશે ત્યારે આપણે કઈ સાધનાને સમજીશું ? આખરે, આપણા દ્વારા આચરાતી સાધનાને પૂજ્યપાદ હરિભદ્રાચાર્ય જેવા સાધનામનીષીની વિભાવનાથી જ જોઈશું ને ?
‘યોગવિંશિકા’માં પ્રણિધાનાદિ પાંચ તત્ત્વોને ભાવ સ્વરૂપ કહેવાયા છે. ને એ પ્રણિધાનાદિ વિનાની ક્રિયાને દ્રવ્યક્રિયા કહેવાઈ છે.
પ્રણિધાનની બહુ સરસ વ્યાખ્યા યોગવિંશિકા ટીકામાં (ષોડશક ગ્રંથને આધારે) અપાઈ : દીનનુળદ્વેષામાવ-પોપારવાસનાવિશિષ્ટઃ અધિત- धर्मस्थानस्य कर्तव्यतोपयोगः ....'
હારિભદ્ર વ્યાખ્યાઓની વેધકતા સાધનાના હાર્દને સ્પર્શવામાં રહેલી છે. અધિકૃત ધર્મસ્થાન/ગુણસ્થાનને પામવામાં ઉપયોગ રાખવો એ પ્રણિધાન આટલી વ્યાખ્યા, એક સંદર્ભમાં, બરોબર જ કહેવાતે. પણ હીનગુણદ્વેષાભાવ સમાધિ શતક | ૧૭
