________________
ઈન્દ્રિયોની અને મનની જે બાહ્ય પદાર્થો આદિમાંથી રસ લેવાની વૃત્તિ છે, તે જ્યારે દૂર થાય છે ત્યારે સાધક ગલિતવિભાવ બને છે. હવે બહિર્ભાવમાં જવાનું થતું નથી અને જૂનાં બહિર્ભાવનાં જે વળગણો લાગ્યાં હતાં તે છૂટી ગયાં.
આ બહિર્ભાવ છૂટ્યો અને અન્તર્ભાવ મળ્યો. ‘દેખે અંતર-આતમા.’ હવે અંદર દેખાશે માત્ર સ્વભાવનું ખળખળ વહી રહેલું ઝરણું...
‘ઈન્દ્રિયવૃત્તિ નિરોધ કરી...' ઈન્દ્રિયોને તેમની અનાદિની અભ્યસ્ત ધારામાંથી ભિન્ન ધારા પર મૂકવાની છે.
ઈન્દ્રિયો પાસે કોઈ કાર્યક્રમ નહોતો, અને તેથી એ ‘પર’માં ડૂબ્યા કરતી હતી. સ્ટિલ/સ્થિર કૅમેરા. એક જ બાજુનાં દૃશ્ય એમાં ઝડપાયાં કરતાં હતાં. એ કૅમેરાને બીજી બાજુ ફેરવીએ તો...
કરુણ વિરોધાભાસ તો એ હતો કે જે બાજુ મઝાની ગિરિમાળા અને હર્યાભર્યાં ઉપવનો હતાં, એ બાજુને બદલે બાવળિયાનાં ઝૂંડ ભણી કૅમેરા તકાયેલો હતો. ‘અધ્યાત્મ બિન્દુ’ ગ્રન્થમાં સાધકે પોતાના ઉપયોગના કૅમેરાને ફેરવી ભીતરની ગુણસૃષ્ટિ જોઈ, તે ક્ષણોનું મઝાનું ચિત્ર છે. પહેલાં તો સાધક બને છે અવાક્, સ્તબ્ધ. ‘શું આવું દૃશ્ય હોઈ શકે ? અને તેય પોતાની ભીતર !' ગહન ચુપ્પી જ્યારે શબ્દોમાં ફેરવાય છે ત્યારે આવો પ્રતિભાવ હોય છે : આનાથી ચઢિયાતું દશ્ય બીજું કયું હોઈ શકે ? જોવા જેવો તો માત્ર આ જ છે : આન્તરવૈભવ.
સમાધિ શતક
૬ ૩
