________________
જેથી મૂળિયું માટીમાં ઘૂસી ગયું અને તેને પોષણ મળવાથી ઊગી નીકળ્યું, અને તેમાં સાત જીવ ઊગી નીકળ્યા. પછીથી પ્રભુ જ્યારે પાછા ફર્યા ત્યારે, ગોશાળાએ ફેંકી દીધેલું ઝાડ હતું ત્યાં, તલનો છોડ ઊગી નીકળેલો ગોશાળાએ જોયો. તેણે તેમાંથી શીંગ તોડીને જોઈ તો તેમાં સાત જીવ હતા. માટે તેણે નિયમ બાંધ્યો કે ભાવિરૂપે જે હોય છે, તે બનીને જ રહે છે, તેમાં મીનમેખ ફેરફાર થતો નથી. આમ માની નવો સિદ્ધાંત અપનાવ્યો. માટે પ્રભુની માન્યતાઓથી જુદો પડ્યો અને તે પછીથીતે સિદ્ધાંતના અનુયાયી વર્ગને લઈને જુદો ફરે છે. પ્રભુને કેવળજ્ઞાન થયા પછી ગૌતમ મહારાજ જાહેરમાં પૂછે છે કે, ગોશાળો પોતાની જાતને સર્વજ્ઞ કહેવડાવે છે, તો તમારા અને એનામાં સાચા સર્વશ કોણ? ત્યારે પ્રભુ જવાબ આપે છે કે એણે નવો મત સ્થાપ્યો છે કે “ભવિષ્ય જેવું જ્ઞાનીએ જોયું હોય તેવું ભવિતવ્યતા પ્રમાણે થાય.” પરંતુ તે મત ખોટો છે. માટે ગોશાળાના મતમાં મિથ્યાત્વ છે.
જે જ્ઞાનીનાં જ્ઞાનમાં ભાખ્યું હોય તેવું જ થાય,” તેવું એકાંતે માનનારા અત્યારે ઘણા નવા પાક્યા છે, અને જેમણે ફેલાવ્યું છે તેમણે મોટી થાપ ખાધી છે. હા, તમે પણ મહાવીરના અનુયાયી ભૂલમાં બની ગયા છો. જૈનશાસન કહે છે કે નિયતિમાં પણ પુરુષાર્થ દ્વારા ફેરફાર થઈ શકે છે. જૈનશાસનમાં અનેકાંતદષ્ટિ
છે. વ્યવહારનય શું કહે છે તે તમને ખબર નથી, નિશ્ચયનય શું કહે છે તે ખબર જ નથી. એક ભાઈ મને કહે છે કે “સાહેબ, આપણે ભગવાનને કેવળજ્ઞાની માની
લીધા તે મોટી ભૂલ છે.” મેં પૂછ્યું કે શું થયું ભાઈ? તો કહે કે “કેવળજ્ઞાન આવી - જવાથી ત્રિકાળજ્ઞાન આવી ગયું, માટે આખું ભવિષ્ય તે જાણે છે. માટે જે ભવિષ્ય નક્કી છે તે બનવાનું નક્કી છે.” આવું બોલ્યા એટલે મેં કહ્યું કે, તો પછી આ ભવિતવ્યતાવાદ આવી ગયો. તમને ખબર છે કેવળજ્ઞાન શું છે? ગોશાળાનો મત શું છે? જાણતા નથી માટે આવા ગોટાળા કરો છો. એકલી ભવિતવ્યતા, કર્મ, પુરૂષાર્થથી કાંઈ થતું નથી, પરંતુ બધાં કારણોનું સંયોજન થવું જરૂરી છે.
ભવિષ્યમાં ફેરફાર ન જ થાય તેવું માનનારા અનેકાંતવાદ સમજ્યા નથી. નિયતિ પણ એકાંતે નિયત નથી, પણ નિયતાનિયત છે, પુરુષાર્થ દ્વારા પરિવર્તનનો scope છે. કર્મમાં પણ પરિવર્તનનો scope છે, કાળ-સ્વભાવમાં પણ ફેરફારનો scope છે. કોઈપણ કારણને એકાંતે નિશ્ચિત માની લેવું તે નક્કી મિથ્યાત્વ
કહેવાશે. ' હવે ભવિષ્ય નિશ્ચિત છે કે અનિશ્ચિત છે? જો અનિશ્ચિત છે.તો જ્ઞાનીએ મનોત્તરી (પ્રવચનો)
૧૫
