________________
૧૧
તા. ૨૯-૧૦-૯૫, રવિવાર,કારતક સુદ છઠ્ઠ, ૨૦૫૨
66
૧૫૪.સભા ઃ- કોઇપણ વ્યક્તિ આપને પ્રશ્ન લઇને પૂછવા આવે તો આપે જણાવવું જ જોઇએ કે નહિ? આપે કહેલું ‘“અમે સર્વજ્ઞ નથી” તે કયા અર્થમાં? સાહેબજી :- જીજ્ઞાસુ યોગ્ય સમયે પૂછે અને અમે જો જાણતા હોઇએ તો અમારે યોગ્ય રીતે જણાવવું જ જોઇએ. પણ જેની અમને ખબર ન હોય તેના માટે તો અમારે યોગ્ય જાણકાર પાસે મોકલવા પડે. માટે અમે તે વખતે કહ્યું હતું કે અમે સર્વજ્ઞ નથી.” સર્વજ્ઞ શબ્દના બે અર્થ છે. એક તો જગતનું સર્વ જાણે અને બીજું હયાત સર્વ શાસ્ત્રના જાણકાર. જેમ પૂ.આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિને કલિકાલસર્વજ્ઞ કહેવાય છે. રાજા દ્વારા અપાયેલ આ બિરુદ છે. આનો નિષેધ કેમ કર્યો નથી? કારણ વાસ્તવમાં સર્વજ્ઞ શબ્દ “સર્વ શાસ્ત્રના જાણકાર' તે અર્થમાં વપરાયો છે. તે કાળમાં જે હયાત શાસ્ત્રો હતાં તેના જાણકાર હતા, માટે તેમને સર્વજ્ઞ કહ્યા
હતા.
અમે સર્વજ્ઞપણાનો દાવો કરતા જ નથી, માટે અમારે પ્રસંગે કહેવું પડે કે, અમને જેની ખબર નથી તેના માટે તો તમારે તેના જાણકાર પાસે જવું પડે. જેમ શિલ્પશાસ્ત્રનો કોઇ પ્રશ્ન લઇને આવે તો, અમે ખાસ જાણકાર ન હોઇએ તો, અમારે કહેવું પડે કે specialist(તજજ્ઞ) પાસે જાઓ.
૧૫૫.સભા ઃ- દસમા ગુણસ્થાનકે મિથ્યાજ્ઞાન છે. સમ્યગ્દષ્ટિને પણ મિથ્યાજ્ઞાન હોય, પણ આપે કહેલું કે સમ્યદૃષ્ટિનું બધું જ્ઞાન સમ્યજ્ઞાન છે, માટે તેને હવે જોખમ નથી; તે કઇ રીતે?
સાહેબજી ઃ- દસમા ગુણસ્થાનક સુધી મોહ હોવાના કારણે નિશ્ચયનયે મિથ્યાજ્ઞાનને સ્વીકાર્યું છે, અને તે મિથ્યાજ્ઞાન કર્મબંધનું કારણ છે. જૈન શાસ્ત્રોમાં સમ્યજ્ઞાનમિથ્યાજ્ઞાનની વિવક્ષા જુદી જુદી પરિભાષાથી કરવામાં આવે છે. સમ્યક્ત્વગુણ પેદા થયેલા જીવનું બધું જ્ઞાન સમ્યજ્ઞાન છે, મિથ્યાત્વમાં ૨હેલા જીવનું બધું જ્ઞાન મિથ્યાજ્ઞાન છે; આ રીતે વિચારીએ તો સમ્યદૃષ્ટિમાં મિથ્યાજ્ઞાન હોય
પ્રશ્નોત્તરી (પ્રવચનો)
૯૧
