________________
શું કહેવું? સમકિતી તો આર્તધ્યાન કરીદ્રધ્યાનમાં પણ દેવગતિબાંધે. તેનો અખતરો કરી રૌદ્રધ્યાન કરશો તો નરકે જ જશો.
૧૨૨.સભા -નરસિંહ મહેતાએ કહ્યું હતું ને કે “મારી હૂંડી સ્વીકારજે”
સાહેબજીઃ- તેમની ભક્તિ તે મિથ્યાષ્ટિની છે. જે ભક્તિમાં તત્ત્વનું ચિંતનન હોય, બોધ ન હોય, તેમાં પૂરી ઘેલછા અને અવિવેક હોય. જ્યારે તમને તો જૈનશાસન મળ્યું છે, માટે તમને તો વિવેક આવવો જ જોઈએ. અત્યારે કેટલાક સાધુઓ મીરાં અને નરસિંહ મહેતાની ભક્તિને આદર્શ તરીકે બતાવતા હોય છે. એક સાધુ મહાત્માએ દષ્ટાંત આપેલું.
એકબાઈ તેમના એક સંત પાસે જઈને કહે છે કે, તમે મને એવું બતાવો કે મારા ભગવાનના ધ્યાનમાં મારું ચિત્ત સ્થિર રહે. રોજ ધ્યાન કરું છું પણ ચિત્ત સ્થિર રહેતું નથી. સંતે પૂછવું ધ્યાન કયા સમયે કરો છો? તો કહે કે ક્યારેક સવારે, ક્યારેક બપોરે, જયારે સમય મળે ત્યારે ધ્યાનમાં બેસું છું. સંત કહે છે કે, તમે ધ્યાન કરવા માટે એક સમય નિયત કરો. બ્રાહ્મમુહુર્તમાં નીરવ શાંતિ હોય છે, માટે સવારે તે મુહૂર્ત ધ્યાનમાં બેસો, ચોક્કસ ચિત્ત સ્થિર રહેશે. ત્યારે પેલી બાઈ કહે છે કે “આ સમયે તો હું ધ્યાનમાં ન જ બેસું, કારણ તે વખતે મારા ભગવાન સૂતા હોય. તેથી હું તે વખતે ધ્યાન કરું તો તેમને ઊંઘમાં ખલેલ પડે. માટે મારે તેવું કરવું નથી. કારણ મારા ભગવાનને તકલીફ થાય તેવી મારે ભક્તિ કરવી નથી.” ત્યારે સંતે કહ્યું કે, જો તને પરમાત્મા સાથે આટલી તન્મયતા હોય તો તારે ધ્યાન કરવાની જરૂર નથી. તે તો એકતા કરી લીધી છે, પણ અમારે હજુ આવી ભક્તિ કરીને એકતા મેળવવાની બાકી છે. આ દષ્ટાંત જૈનેતરનું છે. હવે આવી વ્યક્તિ આપણે કહી છે? છતાં આવાં દષ્ટાંતો અપાય છે કે આટલી તન્મયતા હોય તો ધ્યાનની જરૂર નથી. પરંતુ અમારી દૃષ્ટિએ આને ભક્તિ ન કહેવાય.
આપણામાં શ્રેષ્ઠ ભક્તિ હોય તો પણ ધ્યાનની જરૂર હોય છે. બાઇ માને છે કે સવારે વહેલું ધ્યાન કરીશ તો ભગવાનને ઊંઘમાં ખલેલ પડશે. હવે જેને ઊંઘની જરૂર પડે તે ભગવાન કહેવાય? ઊંઘતાને ભગવાન માને તેને ભગવાનના સ્વરૂપની સમજણ કેવી? મીરાંની ભક્તિ પણ આવી જ છે. જેને ઠંડી લાગે તેને ભગવાન મનાય ખરા? ઇશ્વર તત્ત્વની સમજણ ન હોવાથી ભક્તિમાં વિવેકનથી, પણ નરી ઘેલછા છે. માટે આવી ભક્તિને ઊંચું સ્થાન ન અપાય. *
પ્રશ્નોત્તરી (પ્રવચનો)
------
