________________
કર
વિધાન કેમ લખ્યું?
સાહેબજી :- સંવત્સરીના દિવસે અમે મૂળથી વાંચીએ છીએ. તમારી ધીરજ રહેતી નથી, માટે અમે અર્થઘટન કરતા નથી. સાધુનો આચાર સામાચારીમાં છે. તેમાં તમારો પહેલો પ્રશ્નઃ- જે વસ્તુઓ કલ્પે નહિ, તેવી વસ્તુ વપરાય તેમ આડકતરી રીતે કેમ કહ્યું છે? જૈનશાસન બંને બાજુથી ગંભીર છે, માટે બંને પાસાં સમજવાં પડે. અહીંયાં મહાત્યાગ, મહાકઠોર સાધનાની વાત છે. ભગવાનના શાસન જેવા કઠોર આચાર-વિચાર ક્યાંય નથી. એક બાજુ જૈનશાસનમાં આચારવિચારની પરાકાષ્ઠા છે, પણ તેમાં એકાંતવાદ નથી. સાધુને છ કારણ વગર ગોચરી પણ ન જવાય, જેમ તમારે સામાયિકમાં વગર કારણે હાથ પણ હલાવવાનો નથી. જયણા કેટલી છે? અને જરૂર પડે તો જયણાપૂર્વક માઇલ પણ દૂર જવાય? કારણ કે ત્યાં પ્રવચન, ઉપદેશ સારો મળે તેમ છે, તો ભણવા જવાથી સમ્યજ્ઞાન, સમ્યગ્દર્શનની શુદ્ધિ થતી હોય, પ્રભુભક્તિ વિશેષ થતી હોય તો છૂટ ને? જ્યારે આમ તો એક હાથ હલાવવાની પણ છૂટ નથી. માટે વિચારજો. તેમ સાધુ માટે પણ વગર કારણે ખાવાની છૂટ નથી. અમે ટેસ્ટ કરવા ખાઇએ તો પાપ લાગે, તેમ દૂધ-દહીં વગર કારણે વાપરવાની ના છે. પણ જ્ઞાન, ધ્યાન, તપ, ત્યાગની આરાધના કરવા તથા વિશેષ શાસનપ્રભાવક ધર્માચાર્યને શક્તિ વધારવા માટે વાપરવાની છૂટ છે. તેથી દૂધ-દહીં કા૨ણે વાપરવાની છૂટ છે. તેમ મહાગંભીર પ્રસંગ આવે તો એમાંથી નવ વસ્તુ વાપરવાની છૂટ આપી છે. તેમાં દારૂ લેવાની વાત આવે છે, તે તો ઔષધ તરીકે કદાચ લેવું પડે. શાસ્ત્રમાં દષ્ટાંત આવે છે કે,
શેલક નામના રાજા છે. પ્રતાપી, પુણ્યશાળી રાજા છે. તેમણે અમુક ઉંમર થતાં મહાવૈરાગ્ય સાથે દીક્ષા લીધી છે. તેમણે તેમના મંત્રી પંથક અને બીજા ૫૦૦ શિષ્યો સાથે દીક્ષા લીધી છે. તેઓ ૫૦૦ શિષ્યોને દ૨૨ોજ વાચના આપે છે. તેઓ જ્ઞાની છે, મહાતપસ્વી પણ છે, તપથી કાયાને નિચોવી નાંખી છે, આત્મબળથી તપ-ત્યાગ-સંયમની પુરબહારમાં સાધના કરી રહ્યા છે. પણ આમ અતિકઠોર ચર્યા કરવાથી તેમને પેટમાં ભયંકર રોગ ઊભો થયો. તકલીફ-વેદના ઘણી જ સહન કરે છે. પણ હવે જો ઉપચાર ન કરે તો દેહ સાધનામાં સાથ આપે તેમ નથી અને અત્યારે અણસણ પણ થાય તેમ નથી, માટે ઉપચાર કરાવવા વૈદને બોલાવે છે. વૈદ રોગની ગંભીરતા જણાવે છે. કહે છે, તેના જે અમુક ઉપચાર છે, તે નહિ કરો તો હવે સાધના આગળ કરી શકાય તેવી સ્થિતિ નથી. માટે જણાવે છે કે, ઉપચારમાં તમારે અનુપાનમાં આસવો લેવા પડશે, બીજો
પ્રશ્નોત્તરી (પ્રવચનો)
