________________
પકડી શકવાના કારણે, છબરડા વાળી ઊંધો અર્થ કર્યો છે. તેઓ કહે છે કે, આટલા ભવ પછી મહાવીરસ્વામી બનશે, આવું પ્રભુએ જ્ઞાનમાં જોયું માટે તેમણે આ ભાખ્યું છે, માટે તેમના બધા જ ભવો ક્રમસર નક્કી થયેલા નિશ્ચિત હતા, માટે તેમાં ફે૨ થવાનો સવાલ જ નથી. મોક્ષ કઇ રીતે, કેટલા ભવે, કેટલા પુરુષાર્થથી થવાનો છે, તે હારમાળારૂપે નિશ્ચિત હતો; એટલે ભવિષ્યમાં ફેર ન થઇ શકે. આમ કહે અને બોલે કે વિધિના લેખ લખાયેલા હોય છે; એટલે ભવિતવ્યતા પ્રમાણે નક્કી હોય તેમાં ફેર થવાનો સવાલ નથી, તેથી પુરુષાર્થની • વાતોથી કંઇ વળે નહીં.
૧૯. સભા ઃ- આ ક્રમબદ્ધ પર્યાય જ કહેવાય ને?
સાહેબજી :- હા, બરાબર. બધા આ શબ્દો સમજી ન શકે માટે ક્રમબદ્ધપર્યાય શબ્દ બોલ્યો નહીં. બાકી શાસ્ત્રમાં જ ક્રમબદ્ધ પર્યાયનું પણ વર્ણન આવે છે. અત્યારે જેને ક્રમબદ્ધ પર્યાયનું પૂંછડું પકડાઇ ગયું છે તેઓ માને છે કે આ રીતે ભવિષ્ય નિશ્ચિત છે. પરંતુ જ્ઞાનીનું જ્ઞાન ભવિષ્યની ઘટનાનું કારણ નથી, કોઇ પણ ઘટના બને છે તે તેના કારણથી સર્જિત છે. માટે જે નિયતિએ ધાર્યું છે તે રીતે ભવિષ્યમાં થશે, આવું જે બોલશે તે જૈનશાસનની બહાર છે.
આ અંગે કલ્પસૂત્રમાં જેનો દાખલો આવે છે તે જોઇએ. ગોશાળો મહાવીરપ્રભુનો જાતે બની બેઠેલો શિષ્ય છે. ભગવાન સાથે તે વર્ષો સુધી વિચરે છે. તેને પ્રશ્ન થાય છે કે ભવિષ્યમાં જે બનવાનું હોય તે બનીને રહે છે કે કેમ? માટે તેને મન થયું કે પ્રભુનું જ્ઞાન કેવું છે તેની કસોટી કરું. હજુ ચોમાસું બેઠું નથી. પહેલો જ વરસાદ છે. તે વખતે વિહાર કરતાં રસ્તામાં ઘાસ ઊગી નીકળ્યું છે તેમાં એક તલનો છોડ જુએ છે. તેને જોઇને ગોશાળાએ પ્રભુને પ્રશ્ન કર્યો, “હે પ્રભુ! આ તલનો છોડ ઊગતી કળી જેવો છે તે ઊગશે કે નહિ, તેમાં તલ પેદા થશે કે નહિ? તેને મનમાં હતું કે ભગવાન કહેશે કે ઊગશે, તો મારે ઉખેડીને ફેંકી દેવો, અને એમ કહેશે કે નહીં ઊગે, તો તેને રાખી મૂકવો; કારણ કે તેને ઊલટું કરવું હતું. પ્રભુ આ જાણે છે છતાં પણ પોતાની રીતે જવાબ આપે છે કે, તલનો છોડ ઊગશે અને તેમાં જે શીંગ છે, તેમાં સાત જીવ પેદા થશે. આ ભવિષ્ય ભાખીને તેમણે આગળ વિહાર કર્યો ત્યારે ગોશાળાએ ઝાડને ઉખેડીને ફેંકી દીધું અને તેને નક્કી થઇ ગયું કે ભગવાનનું વચન ખોટું પડશે. પરંતુ પાછળથી વરસાદ વધારે પડ્યો, કાદવ વધારે થયો, અને એક ગાયનો પગ તે ઝાડના મૂળિયા પર પડ્યો,
પ્રશ્નોત્તરી (પ્રવચનો)
૧૪
