________________
૩૩૨
પણ પ્રદર્શક એમ.એ.ની ડીગ્રી મેળવનાર વિમલબહેનને ઇંગ્લેન્ડમાં નોકરી મળતાં કર્યું. આદિવાસી યુવક-યુવતીઓને કલાશિક્ષણ આપવાની સાથે સ્કિન લંડન ગયા. વિનાયકભાઇને વિએના અને પેરિસમાં એડમીશન પણ પ્રિન્ટીંગ શીખવી તેમને આર્થિક રીતે પગભર થતાં શીખવ્યું. પછી બન્ને મળેલાં છતાં સ્વ. હોમી ભાભાની સલાહથી ટાટાએજયુકેશન સ્કોલરશીપ વડોદરા આવીને રહ્યા. જયાં પત્ની વિમલબહેનનું અવસાન થતાં એકાકી મેળવી પેઇન્ટીંગનો વિચાર માંડી વાળી બાળકો માટેના સચિત્ર પુસ્તકોના કલાકાર વિનાયકભાઇ વડોદરા છોડીને રાજકોટ આવ્યા. થોડો સમય શ્રી પ્રકાશનના સંદર્ભમાં પોતે પણ ઈગ્લેન્ડ પહોંચ્યા. જયાં લંડનની સેન્ટ્રલ ઘીરેનભાઈ ગાંધી સાથે રહ્યા પછી ફલેટ લઈ એકાકી રહેવા લાગ્યા. આ સ્કૂલ ઓફ આર્ટસ એન્ડ ક્રાફટસમાં જોડાઈ “બુક ઇલસ્ટ્રેશન્સ એન્ડ શહેર- રાજકોટમાં સર્વાગ સુંદર અને સંપૂર્ણ સુવિધાયુક્ત કલાકેન્દ્ર ગ્રાફીકસ આર્ટસ'માં ડિપ્લોમાં મેળવ્યો. સાથોસાથ લંડન કોલેજ ઓફ સ્થાપવાનું સ્વપ્ન લઇને તેઓ આવ્યા હતા. તે માટે અંગત રીતે ભોગ પ્રિન્ટીંગમાંથી ગ્રાફીક રિપ્રોડકશનમાં પણ ડિપ્લોમા મેળવ્યો.
આપવાની પણ તેમની સજજતા હતી. પણ જમીન-મકાનના ધંધામાં એ સમયે પુત્રદર્શનની પ્રાથમિક કેળવણી શરૂ થઇ ચૂકી હતી તેથી ગળાડૂબ આ ‘ઉદ્યોગનગરી'માં પોતાનું સ્વપ્ન ફળશે નહિં, એ નિરાશા તેની ભાવિ કારકિર્દી માટે દંપતિએ લંડનમાં સ્થાયી થવાનું નક્કી કર્યું. સાથે રાજકોટ છોડી મૂળ વતન ભાવનગર જતા રહ્યા. અહીં રહીને વિનાયકભાઇએ વ્યવસાયી કામમાં અસાધારણ પ્રસિધ્ધિ કલા અને સંસ્કારની નગરી ભાવનગર તો પોતાના આ પનોતા અને પૈસા મેળવ્યા. લગભગ બે દાયકાના આ વિદેશવાસમાં પુત્રને આવકારવા તૈયાર જ હતી. વિનાયકભાઇએ આપેલા દાન વિનાયકભાઇ કલાના વિવિધ ક્ષેત્રનાં પ્રેકટીકલ જ્ઞાનની સાથે સૈધ્ધાંતિક અને ચિત્રો, પુસ્તકોની સહાયથી ભાવનગર યુનિ.એ શામળદાસ સજજતા કેળવવા લંડનયુનિ.ની થીયરી ઓફ આર્ટ'નાઅભ્યાસક્રમમાં કોલેજમાં ‘ડિપ્લોમા ઇન પેઇન્ટીંગ'નો ત્રણ વર્ષનો અભ્યાસક્રમ શરૂ જોડાયા. માઇન્ડસ એન્ડ મેથડસ ઓફ ગ્રેટ માસ્ટર્સ વ્યાખ્યાનમાળા, કર્યો. સંસ્થાના પૂર્વ પ્રિન્સીપાલ શ્રી ગંભીરસિંહજી ગોહિલના થિયરી ઓફ એસ્થેટીકવિષયમાં ઉંડો અભ્યાસ કર્યો. વિવિધ મ્યુઝિયમોની સહકારથી શરૂ થયેલા આ “કલાકેન્દ્રથી વિનાયકભાઇનું સ્વપ્ન મુલાકાતો, વ્યાખ્યાનો અને બહોળા વાચનથી સમૃધ્ધ જ્ઞાન મેળવ્યું. આ અંશતઃ પૂરું થયું. નવા શરૂ થયેલા અભ્યાસક્રમના માનદ્ સંયોજક દરમિયાન પુત્ર દર્શને પણ કેમીકલ એજીનીયરીંગમાં પી.એચ.ડી.ની તરીકે નિયુક્તિ પામેલા વિનાયકભાઇનું સંસ્થાના ઉપક્રમે ફેબ્રુઆરીપદવી મેળવી. બ્રિટીશ પેટ્રોલીયમ કંપનીમાં ઉચ્ચ હોદાની નોકરી ૧૯૯૪માં બહુમાન કરાયું હતું. એ પહેલાં ગુજરાત રાજય લલિત મળતાં હાલ તે લંડન સ્થાયી છે. વિનાયકભાઇએ યુરોપ-અમેરિકાના કલા અકાદમીએ તેમની સુદીર્ઘ- સમર્પિત કારકિર્દીને લક્ષ્યમાં લઇને ૨૦ જેટલા દેશોની મુલાકાત લીધી. પેરિસનું લુવ્ર મ્યુઝિયમ, તેમજ તેમને ગૌરવ પુરસ્કાર અર્પણ કરી સન્માન્યા હતાં. તા. ૨ લેનિનગ્રેડના હમિટેજ મ્યુઝિયમ જેવાં વિશ્વના વિશાળ મ્યુઝિયમોની ઓકટો. ૧૯૯૬ના રોજ ૮૩ વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું. મુલાકાત લઈ અભ્યાસ
કલાકારો તો ગુજરાતને નોંધો કરી છે.
ઘણાં મળ્યા અને પુત્ર લંડન સ્થાયી
મળશે. પણ સમાજની થતાં પોતાની એ
સાથે કલાને સંયોજીને જવાબદારી પૂરી થઇ છે
તેમાં તન, મન અને એમ માની પતિ-પત્ની
ધનથી સમર્પણ કરનારા દેશમાં પાછા
સ્વ. શ્રી વિનાયકભાઇ આવ્યા.પોતે જેનક્કી કર્યું
પંડયા જેવાં “માનવીય હતું તેમ ગુજરાતના
ઉદાત્તતાની મશાલ' પછાત વિસ્તારોમાં રહી
જેવાં કલાકારો મળવા અંત્યોદયનું કામ
દુર્લભ છે. ભાવનગરનું ઉપાડયું. શરૂઆતમાં
કલાકેન્દ્ર અને વિશેષ મહિના કિનારે વાસદ
તો ગુજરાત-તેમના આ પાસે સુંદણમાં, પછી
સમર્પણને યાદ રાખે સુરત જિલ્લામાં મઢી,
તેવું ઇચ્છીએ. વાલોડ, વેડછી અને
* સૌજનય- લલિત વ્યારામાં દશ વર્ષ કામ
કલા અકાદમી - અરણિકા. રંકની ઝૂંપડી (વૂડકટ)
લે, શ્રી પ્રદ્યુમ્ન દવે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
