________________
૪૨૦
પ્રતિભાઓ. પ્રસારણ કરવા લાગ્યા. આ રીતે જસવંતભાઈ વડોદરાના મ્યુઝીક પ્રોડ્યુસર જયદેવભાઈના સંપર્કમાં આવ્યા.
વખત જતાં ધંધાર્થે વડોદરા થોડો વખત રહ્યા ત્યારે અવારનવાર સંગીત ચર્ચા જયદેવભાઈ સાથે ચાલે. પોતાની રચનાઓ પરસ્પર સંભળાવે. જસવંતભાઈમાં રહેલો સંગીત સર્જક હવે પુખ્ત થયો હતો. પણ તબિયત બગડવા લાગી વળી વતન વલસાડ અને મુંબઈમાં પણ તેમને કામ અંગે જવાનું થતું એટલે વલસાડ સ્થાયી થયા. એમની નાદુરસ્ત રહેતી તબિયતને લીધે ચિત્ત અશાંત રહેતું. એટલે જયદેવભાઈએ સુગમસંગીત સર્જન અને શિક્ષણકાર્ય કરવા સલાહ આપી ને તેમણે એ દિશા પકડી. ગુજરાત રાજ્ય તરફથી સુગમસંગીત શિબિરો યોજાતી તેમાં શિક્ષણકાર્ય માટે તેમની પસંદગી થઈ તે વખતે ઘણાને જસવંતભાઈનો સાચો પરિચય થયો. એવી જ રીતે સ્વરકારોએ તૈયાર કરાવેલ ગાયકો દ્વારા સુગમસંગીત રજૂ કરવાનો એક પ્રયોગ ગુજરાત સંગીત નાટક એકેડેમી દ્વારા થયો તેમાં પણ દક્ષિણ ગુજરાતના અગ્રણી સર્જક તરીકે તેમના વિદ્યાર્થીઓની પસંદગી થઈ આ કાર્યક્રમ પણ ખૂબ જ સફળ થયો. હવે જસવંતભાઈના સંગીત સર્જનમાં વેગ આવ્યો.
તેમણે કેસેટ દ્વારા જનતા સુધી પોતાના સંગીતને પહોંચાડવાના હેતુથી સુરતના સૂડિયોમાં બાળગીતોની કેસેટ ' બહાર પાડી જેમાં તેમની તદન નાની વયની પૌત્રીએ પણ ગાયું. આટલી નાની વયની પુત્રીનું ગાણું સાંભળી ઘણાંને આશ્ચર્ય થયું. (વળી પાછા જસવંતભાઈની તબીયતે ઉથલો ખાધો. હાર્ટટ્રબલડાયાબિટીસ બધું જ તપાસ કરાવ્યું ને દાક્તરોના નિયમનોએ તેમને બહાર જવાની મના કરી. આવા બંધનથી અકળાયા.) કોઈકોઈ વાર સામાજિક કામ અંગે અમદાવાદ જવાનું થાય ત્યારે જતાં કે આવતાં તેમના મિત્ર કારભારીને ત્યાં ઊતરે અને જયદેવભાઈને મળે. નવા કમ્પોઝીશન સંભળાવે, સંગીતચર્ચા ચાલે. એ દરમિયાન તેમની તબિયતનો વિચાર કરતાં બધા
ના વિચાર કરતા બધા કમ્પોઝીશન ઘરમાં સારા સ્વરૂપે પોતાના અથવા સારા કંઠવાળા વિદ્યાર્થી પાસે રેકોર્ડ કરી સંગ્રહ કરી લેવાનું સૂચન જયદેવભાઈએ કર્યું. સામેથી જસવંતભાઈએ શરત કરી કે રેકોડીંગ સાંભળી તેનું નિષ્પક્ષ વિવેચન કરી આપવું જે જયદેવભાઈએ કબૂલ કર્યું. લગભગ સત્તર કેસેટ રેકોર્ડ કરી. જે બધી સાંભળીને વિવેચન વલસાડ લખી મોકલ્યું. નિષ્પક્ષ વિવેચન વાંચી જસવંતભાઈ ખૂબ રાજી થયા અને તેમાં કરેલાં સૂચન મુજબ પસંદ કરેલાં ગાયનો સારા કંઠવાળ કલાકારને શીખવવાનું
શરૂ કરી દીધું. મનગમતી પ્રવૃત્તિએ મન પ્રસન્ન કર્યું. તબીયત સુધરી એટલે હવાફેર કરવા પોતાના પુત્રને ત્યાં અમેરિકા ગયા.
અમેરિકામાં તો પોતાના ઘરમાં જ રહેવાનું થતું. શનિ રવિની રજાઓમાં સંગીતની બેઠકો થવા લાગી ને કેટલાકે તો સંગીત શીખવવાનો આગ્રહ કર્યો. શિક્ષણકાર્ય આરંભ્ય. સંગીત શિક્ષણ માટે કેસેટમાં રેકોર્ડીગ કરી આપવા માંડ્યું. આમ અમેરિકા ખાસું રોકાઈ ભારત પરત આવ્યા. એ જ વખતે તેમને મુંબઈ લેવા આવનાર તેમનો મોટો પુત્ર મોટર અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામ્યો. આ આઘાત જસવંતભાઈને તો ખૂબ થયો પણ તેમનાં પત્નીથી જીરવાયો નહિ ને વખત જતાં સ્વર્ગવાસ પામ્યાં. પુત્ર અને પત્નીના જવાથી જસવંતભાઈના જીવનમાં ખાલીપો સર્જાયો. અધ્યાત્મ તરફ મન હતું જ તેમાં ભૂતનાથ બાબા અને સાંઈબાબાની ભક્તિ મળી ને જીવનનો સઘળો સમય સંગીતમાં ગાળવા માંડ્યો. એવામાં એક વખત અમેરિકા સ્થિત લલિત શાહને મળવા અમદાવાદ જવાનું થયું. જૂનો પરિચય હતો તે નાતે લલિતભાઈએ સુગમસંગીત ક્ષેત્રે કામ કરવા માટે સંસ્થા સ્થાપેલી “ગુજરાતી સુગમ સંગીત ફાઉન્ડેશન' સંસ્થાનો પરિચય આપ્યો. હોદ્દેદારોનાં નામ વાંચી તેમાં તેમના પરિચિત વડોદરા આકાશવાણીના મ્યુઝીક પ્રોડ્યુસરનું નામ ન જોતાં તેમણે તેમનું ધ્યાન દોર્યું. વળતાં વલસાડ જતાં જયદેવભાઈને મળ્યા. શરતી મુલાકાત બે મિનિટ માટે માગી. આવીને કહ્યું કે સુગમ સંગીત ફાઉન્ડેશનના કામમાં તમારે ભાગ લેવાનો છે. જયદેવભાઈ કબૂલ થયા. બે મિનિટ નહિ બે કલાક બેઠા. સંગીતની બંદિશનો અભ્યાસ કેમ કરવો તેની ચર્ચા ચાલી. આ ચર્ચાથી ખૂબ પ્રભાવિત થયા, વલસાડ પરત થયા.
દક્ષિણ ગુજરાત જેવા દૂરના આદિવાસી પ્રદેશમાં સુગમસંગીતની પ્રવૃત્તિ કરી વાતાવરણ ઊભું કરનાર જસવંતભાઈ ભાવસારને વલસાડની સંગીતચાહક પ્રજા કયારેય ભૂલશે નહિં.
જૈનસંગીતાચાર્ય શ્રી હીરાલાલ દેવીદાસ ઠાકોર
હીરાલાલ દેવીદાસ ઠાકોર ગુજરાતની સંગીત પાટનગરી વડનગરના ગામમાં ઊઢાઈગામ જવાના રસ્તે જતાં ભોજક શેરીમાં તેમનું ઘર. એમના પિતાનું નામ દેવીદાસ તથા માતાનું નામ કુમકુમબા. ગુજરાતની પ્રજા પ્રસિદ્ધનાગર કન્યા તાના રીરીને જાણે છે પણ આ જ પર્યત આ ગામમાંથી નાયક ભોજક
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
