________________
૮૦૮
પથપ્રદર્શક પક્ષીઓ માટે ચણ અને પાણીની વ્યવસ્થા કરી ભૂતયજ્ઞની ભાવના વિરાટ અને ઝંઝાવતી જીંદગીના સ્વામીની ઓળખાણ માટે સંપન્ન કરી છે. ઘેર આવેલા અતિથિનું સ્વાગત કરી એનો ભોજન દેશના સીમાડાની બહાર આફ્રિકા અને એશિયાના ખંડોમાં ડોકિયું આદિથી સત્કાર કરી મનુષ્યયજ્ઞની ભાવનાને સાકાર કરી છે. કરવું પડશે. છતાં શરૂઆત દેશના એક ખૂણામાંથી કરીએ. આ સંતોકબા મમતાની મૂર્તિ બનીને સંપર્કમાં આવતાં સૌ કોઈ પ્રત્યે ખૂણો એટલે સોહામણું સૌરાષ્ટ્ર, ભારતવર્ષના પશ્ચિમ સીમાડે સમભાવશીલ બનીને જ રહ્યાં છે.
અરબી સમુદ્રમાં આવેલો દ્વીપકલ્પ, સોમનાથ, દ્વારિકાનાથ, આ પશુઓ અને પંખીઓ તરફનો પણ એમનો પ્રેમ એવો જ.
ગિરનાર તથા આદિનાથ શત્રુજ્ય જેવાં તીર્થસ્થાનોનાં તોરણ છે. માની સેવા, પૂજા, ભક્તિ થઈ જાય એટલે સવારે મોટર લઈને
જેને દાનબાપુ અને જલારામબાપુની માનવતાની જ્યોત જલાવતા નીકળી પડે. સાથે હોય ખૂબ બધું ઘાસ અને ગાયને ખવડાવવાના
સતાધાર અને વીરપુર જેવામાં ચાલતાં અન્નક્ષેત્ર છે, જ્યાં, વૈદિક લાડવા. રસ્તામાં ઊભેલી રખડતી, સુકાઈ ગયેલી ગાયોને ચારો
સંસ્કૃતિ અને ભવ્ય ભારતીય આર્ય પરમ્પરાને અંતરથી અર્થ નીરે, લાડવા ખવડાવે ત્યારે એમને સંતોષ થાય. ક્યાંક કબુતરને
આપતા સ્વામી દયાનંદ શા ઋષિપુત્રો છે જેને, એવી આ પુણ્યભૂમિ ચણ આપ્યું હોય તો ક્યાંક પાણીની પરબ બંધાવી આપી હોય.
સૌરાષ્ટ્રને પ્રાચીન મહાકવિઓએ હૃદયપૂર્વક બિરદાવી છે. શિયાળાની કડકડતી ઠંડીમાં મધરાતે ટૂંટિયું વાળીને ફૂટપાથ અને
સુદામાપુરી -પોરબંદરે આ યુગની વિશ્વવંદ્ય વિભૂતિ મહાત્મા ગાંધીને ઝૂંપડીઓમાં સૂતેલા ગરીબોને જ્યાં સુધી ધાબળા ન પહોંચાડાય ત્યાં
જન્મ આપીને સૌરાષ્ટ્રની યશકલગીમાં વધારો કર્યો છે. શૂરા ને સુધી સંતોકબાને નીંદર આવે નહીં.
સંતોની ભૂમિ-સૌરાષ્ટ્રને શ્રી નાનજીભાઈ જેવા મહાનુભાવોએ
સાહસિક અને દાનવીરોની ભૂમિનું ગૌરવ અપાવ્યું. આથી જ આવાં વાત્સલ્ય, હૂંફ અને પ્રેમના પર્યાય સમાં સંતોકબાનું તા. ૮ જાન્યુ. ૨૦૦૧ના દિને મુંબઈમાં દુઃખદ નિધન
સૌરાષ્ટ્રની રસધારનાં આ અમોલ રત્નો તથા સર્વસત્ત્વોને થયા બાદ ૯ જાન્યુઆરીની સાંજે તેમના પોરબંદરના નિવાસ
પોતાના જીવનરસમાં આત્મસાત કરનાર તથા પ્રાચીન અને સ્થાનેથી શરૂ થયેલ એકાદ કિલોમીટર લાંબી અંતિમયાત્રામાં વિવિધ
અર્વાચીન કાળના શ્રેષ્ઠ કર્મસૂત્રોનો સમન્વય સાધી ભારતીય જ્ઞાતિના મોવડીઓ, ઉદ્યોગ, વ્યાપાર, શૈક્ષણિક, સામાજિક તેમજ
પરંપરાના સર્વાગી પ્રતીકસમાં આર્યકન્યા ગુરુકુલને સૌરાષ્ટ્રને સાંસ્કૃતિક ક્ષેત્રના અગ્રણીઓ અને કામદારોની સાથોસાથ આર્ય
ખોળે સર્વપ્રથમ સમર્પિત કરનાર નવરત્ન શ્રેષ્ઠી શ્રી નાનજી કન્યા ગુરુકૂળ અને ગુરુકૂળ મહિલા કોલેજની છાત્રાઓ શોકમગ્ન
કાલીદાસ મહેતાનો જન્મ વિક્સ સંવત ૧૯૪૪ના માર્ગશીર્ષ સુદ બનીને માતાને અંતિમ વિદાય આપવા ભાવવિભોર થઈ સ્મશાન
બીજના દિવસે (તા. ૧૭.૧૧-૧૮૮૭) જૂના જામનગર રાજ્યના યાત્રામાં હજારોની સંખ્યામાં જોડાયાં હતાં. આ શોક અવસરે
પંખીના માળા જેવા નાનકડાં ગોરાણા ગામમાં રઘુવંશી લોહક્ષત્રિય પોરબંદરના સર્વે વેપારીઓએ પોતાના વ્યાપાર-રોજગાર બંધ રાખી
બદિયાણી શાખમાં થયો હતો. પિતાનું નામ કાલીદાસ અને માતાનું સંતોકબાને આત્મીયતાભરી ભવ્ય વિદાય-અર્થ અર્પેલ. પોરબંદર
નામ જમનાબાઈ. પિતા ગામડાંના પરચૂરણ ચીજોના વેપારી. બાર સોનાપુરીમાં સમુદ્રકિનારે આથમતા સૂર્યની સાક્ષીએ પૂજ્ય
મહિને એ સુખી, સંતોષી કુટુંબ સરળતાથી રોટલો રળી કાઢે. પણ સંતોકબાનો પાર્થિવ દેહ પંચમહાભૂતમાં વિલીન થયો ત્યારે સ્વજનો
આ ઊગતા, ફૂટતી વયના કુમારને તેથી સંતોષ નહિ, ગોરાણા અને ગુરુકુળની છાત્રાઓની આંખમાંથી જે શ્રાવણ-ભાદરવો વહ્યો
બહાદુર અને લોકપ્રિય મહેર લોકોનું ગામ. ત્યાંથી થોડેક દૂર એજ સંતોકબાનાં દિવ્યજીવનની સાચૂકલી સાર્થકતા છે.
વાઘેરોનું ઓખામંડળ. બારાડી અને ઓખા શૂરવીરોની ભૂમિ. -સૌજન્ય અમર પંડિત
દ્વારકા અને પોરબંદર વચ્ચે આવેલા વીસાવાડા ગામે તેનું મોસાળ.
સાધુ સંતોની યાત્રાનું એ વિરામસ્થાન. એવી ભૂમિમાં પાણી પીનાર વૈદિક સંસ્કૃતિના શ્રેષ્ઠ સંરક્ષક :
કુમારના જીવનને સાંકડી મર્યાદામાં પૂરાઈ રહેવાનું કેમ ગમે? સાદગીતા ઋષિજત : રાજરત્ત
કશુંક અસાધારણ કરી નાખવાના કોડ જાગે. પરિવ્રાજક સાધુસંતોને શેઠ શ્રી નાનજી કાલીદાસ મહેતા
જોઈ દેશાટન કરવાનું મન થાય અને વીસાવાડાના સાગરકિનારે
કાગળની હોડી તરાવતાં તરાવતાં પરદેશની સફર ખેડી સાહસિક આજે આપણા દેશને ૨૧મી સદીને માટે કામયાબ બનાવવા
શાહસોદાગર બનવાની ઇચ્છા થાય. પિતાનો કોમળ ધાર્મિક કમ્મર કસી રહ્યા છીએ ત્યારે એક સદી પાછળની દુનિયામાં ડોકિયું સ્વભાવ વૈષ્ણવ સંસ્કારનાં બીજ રોપે. માતાની કડક વાત્સલ્યપૂર્ણ કરી શ્રી નાનજીભાઈ જેવા એક જાજરમાન વ્યક્તિત્વનાં
પ્રકૃતિ જીવનમાં શિસ્ત અને સહાનુભૂતિનો ભાવ પેદા કરે. આવા , વિવિધતાસભર જીવનના સ્મૃતિ દીપને સંકોરીએ ત્યારે મૂર્તિમંત પરસ્પર ઉપકારક તત્ત્વોથી ઘડાયેલું એમનું વ્યક્તિત્વ દેશના અર્ધા સાહસનું એક અદ્ભુત વ્યક્તિત્વ, દાનશીલતાનો દરિયો, વૈદિક રોટલાથી સંતોષ કેમ માની લે! ઇ.સ. ૧૯૦૧નું નિર્ણાયક વર્ષ. સંસ્કૃતિના શ્રેષ્ઠ સંરક્ષક મનઃચક્ષુ સામે ઉપસી આવે છે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
