________________
- માથાના વાર્તાકાર જન્મે ત્યારે એ ભૂતકાળના પાયા ઉપર નવી નવી ઘટનાઓ અને કપનાઓને આધારે ન આકર્ષક વાર્તા–મહેલ ઊભો કરે છે. પછી લોકચ કાંઈક નવી દિશાએ વળે છે. નવી દિશાએ વળેલી લોકચિ નવા વાર્તાકારોને નવી રીતે લખવા પ્રેરે છે. એમ નવસર્જનથી લોકચિ અને લેકચિથી પુનર્નવસર્જન ઘડાતાં જ ચાલ્યાં આવ્યાં છે. તેથી જ આપણે વાર્તા-સાહિત્યની જુદી જુદી કક્ષાઓ અને ભૂમિકાઓ જોવા પામીએ છીએ. આજે તે વાર્તાકળા ની એટલી બધી કદર થઈ છે, અને તે એટલી બધી વિકસી છે, કે તેનાં
જ બનશે, પલ બર્ક, ગાસવધી, આનાતાલ ફન્સ, જેવા સ' કાને નેબેલ પ્રાઇઝ સુદ્ધાં મળ્યું છે. અને પ્રાચીન કાળમાં જેમ બાણાવળી તરફ સહુની નજર જતી અને સ્વયંવરમંડપમાં કન્યા તેને પસંદ કરતી, તેમ આજે આપણે બધાંની દૃષ્ટિ એવા કુશળ વાર્તાકાર ભણું જાય છે, અને સ્વયંવર તે આપોઆપ જ સર્જાય છે.
લગભગ છેલ્લી શતાબ્દીમાં બંગાળી, હિંદી અને મરાઠી જેવી પ્રાન્તીય ભાષાઓમાં પાશ્ચાત્ય સંસ્કારનું પ્રતિબિંબ ઝીલતી અને આર્ય સંસ્કૃતિને પડઘો પાડતી અનેક નવલ-નવલિકાઓ અસ્તિત્વમાં આવી. ગુજરાતે પણ એ દિશામાં મંગળ પ્રયાણ કર્યું. નવાં યુગ બેસી ગયું અને પછી તે અનેક લેખકે વાર્તાની રંગભૂમિ પર ઉપસ્થિત થયા. મુદ્રણ અને પ્રકાશનયુગે લખનાર-વાંચનારને એટલી બધી સગવડ કરી આપી કે બે વર્ગ વચ્ચેનું દેશ કે કાળનું અંતર જ લુપ્ત થઈ ગયું. અને રેડિયોએ તો, કાન બંધ કરીને બેસીએ તોય. પરાણે તેના દ્વાર ખોલવા માંડયાં. આજે વર્તમાનપત્રોમાં, માસિકમાં અને પુસ્તકોમાં જ્યાં દેખે ત્યાં નાની-મોટી વાર્તાનું દર્શન થવાનું. હવે વ્યાસે કે ચારણ-ભાટે કઈ કામ પૂરતા ન રહ્યા. જેમ બીજી બાબતમાં તેમ વાર્તા–લેખન અને વાર્તા-પ્રચારની બાબતમાં પણ જાતિબંધન લુપ્ત થયું. એ સૂચવે છે, કે વાર્તાતત્વ મૂળે જ વ્યાપક છે, એ કૃત્રિમ બંધનોથી પર છે.
