________________
૧૦
Dendrites
મગજ અને જ્ઞાનતંતુના રોગો ૧૦૦ અબજ ચેતાકોષિકાઓનું નેટવર્ક હોય છે. ચેતા કોષિકાઓની સંખ્યા ભલે આકાશગંગાના તારાઓ જેટલી હોય પણ ફક્ત અને ફક્ત એ જ મગજની જટિલતાનો નિર્દેશ
Jain Education International
કરે છે. એવું નથી. આ જટિલતામાં ચેતાકોષોની વિવિધતાઓનું પણ
Cell Body અગત્યનું યોગદાન છે, જેના વિશે જાણીતા ન્યુરાએનેટૉમિસ્ટ રેમન વાય. કેજલે સાચું જ કહ્યું છે કે, "The Mysterious Butterflies".
ચેતાકોષિકા મગજનું પ્રાથમિક ઘટક છે. ચેતાકોષિકાઓના મુખ્ય ત્રણ ભાગો છે. - કોષ અને કોષકેન્દ્ર, ડેન્ડ્રાઈટ્સ અને એક્ષોન્સ કે જે અન્ય ચેતાકોષિકાઓને સંદેશો પહોંચાડે છે. ચેતાકોષિકા (ન્યુરૉન) ઉત્તેજિત થઈને વીજળિક તરંગો દ્વારા બીજા ન્યુરૉન્સને સંદેશો પહોંચાડે છે, જેને એક્શન પોટેન્શિયલ કહે છે. આ સંદેશ તરંગો એક્ઝોન પર આગળ વધે છે અને બે કોષો વચ્ચેના સાંધા (Synapse - સાયનેપ્સ) પર રાસાયણિક સંદેશના સ્વરૂપે પરિવર્તિત થાય છે. જ્યારે તરંગો પ્રિસાયનેપ્ટિક ન્યુરૉનના એક્ઝોન પર પહોંચે છે ત્યાં ન્યુરૉટ્રાન્સમીટર (રાસાયણિક પદાર્થ)નો સ્રાવ થાય છે, જે આગળ પ્રસરે છે અને ડેન્ડ્રાઈટ્સની પોસ્ટસાયનેપ્ટિક મેમ્બ્રેનમાં રિસેપ્ટર સાથે જોડાય છે. જેના કારણે આયન ચેનલો ખુલે છે અને પોસ્ટસાયનેપ્ટિક ચેતાકોષિકાઓમાં એક્શન પોટેન્શિયલ ઉત્પન્ન થાય છે. સંક્ષિપ્તમાં કહીએ તો આ રીતે ચેતાકોષિકાઓ સંદેશાની આપ-લે કરે છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
