________________
પોતાની વાત
હતી; પણ શાસ્ત્રી, ન્યાયતીર્થ અને સાહિત્યરત્ન તે થઈ જ ગયા હતા. પંડિત કહેવાતા હતા, વ્યાખ્યાન પણ ખૂબ આપતા હતા,
કપ્રિય વ્યાખ્યાતા હતા; પણ જિન ધર્મના મર્મથી અપરિચિત જ હતા. આ
કરીએ પણ શું? ન તે પાઠ્યક્રમમાં આચાર્ય કુન્દકુન્દને કેઈ ગ્રન્થ હતું કે ન કયાંય આધ્યાત્મિક ચર્ચાનું વાતાવરણ હતું. સામાજિક નિન્દા-પ્રશંસા જ ચાલ્યા કરતી હતી, જૈન સમાજની બધી પત્ર-પત્રિકાઓ તેનાથી જ ભરેલી રહેતી હતી.
અમે પણ તેના જ રસિક હતા, અમને પણ આધ્યાત્મિક રુચિ કયાં હતી? પિતાજીની રુચિથી જેનદર્શનને અભ્યાસ કર્યો હતો, તે ભાષા અને પરિભાષાઓની દષ્ટિએ શીખી ગયા હતા, ભાવાત્મક રૂપે કાંઈ પણ હાથ આવ્યું નહોતું. શરૂઆતથી જ ક્ષપશમ વિશેષ હતું, તેથી કોઈ પણ વ્યાખ્યાન પડકાર (ચેલેન્જ) વિના પૂરું થતું નહોતું. સમાજમાં શાને મર્મ તે નહિ, પણ માન તે આવી જ ગયું હતું.
- જે “ક્રમબદ્ધપર્યાયની વાત ધ્યાનમાં ન આવી હતી તે કેણ જાણે શું થાત? થાત શું, બધું એમ જ ચાલ્યા કરતા અને
અતિમૂલ્યવાન માનવભવ એમને એમ ચાલ્યા જાત. પણ જાત શાને કેમ કે અમારી પર્યાથના કમમાં કમબદ્ધ પર્યાયની વાત સમજણમાં આવવાને કાળ પાકી બચે હતા.
ત્યાર પછી તે આ જ કારણે અનેક સામાજિક ઉપદ્રને પણ સામને કરે પડ્યો, શારીરિક બીમારીઓ પણ ઓછી નહતી આવી, પણ “ક્રમબદ્ધની શ્રદ્ધાના બળે આત્મબળ કદી તૂટયું નહિ. “કમબદ્ધપર્યાયની શ્રદ્ધા એક એવી સંજીવની છે જે દરેક સ્થિતિમાં ધૈર્યને ટકાવે છે, શાન્તિ આપે છે, કર્તુત્વના અહંકારને તેડે છે, જ્ઞાતા-દષ્ટ બની રહેવાની પાવન પ્રેરણું આપે છે–અધિક શું, એમ કહેને, કે જીવનને સફળ અને સાર્થક બનાવી દે છે.
