________________
રાજા અને પ્રજા વચ્ચેનો સંબંધ પૂર્વકાળમાં રાજા અને પ્રજા વચ્ચે પિતા-પુત્ર જેવો સંબંધ હતો. રાજા વાત્સલ્યભર્યો હતો અને પ્રજા રાજ ભક્તિવાળી હતી. રાજાનું દુઃખ પ્રજાના હૃદયને વિહ્વળ બનાવતું અને પ્રજાનું દુ:ખ રાજાથી સહાતું નહિ. પ્રજા એ જ ઈચ્છતી કે, 'અમારો રાજા સદા સુખચેનમય જીવન ગુજારે અને રાજા એ ઈચ્છતો કે, પ્રજાજનો ઉપદ્રવરહિતપણે જીવે !' રાજાના ભોગસુખની પ્રજાને ઈર્ષા નહોતી અને પ્રજાને લૂંટી પ્રજાને પીડવાની રાજાને ઇચ્છા નહોતી. બંને એક્બીજાના કલ્યાણની જ અભિલાષા સેવતા, બંનેય પરસ્પરના સુખમાં પરસ્પર આનંદ અનુભવતા અને એક્બીજાના દુઃખે દુઃખી થતા આજે દશા પલટાઈ છે. પૂર્વકાળ કરતાં તદ્દન વિપરીત પરિસ્થિતિ આજે પ્રવર્તી રહી છે. રાજાઓની સામે ચાલતું આજનું પ્રચારકાર્ય ભયંકર છે. અને પ્રજા પ્રત્યે રાજાઓનું વલણ પણ ઘણીવાર ત્રાસદાયક હોય એમ લાગે છે. પ્રજામાં રાજાના સુખની ઈર્ષ્યા અને રાજામાં પ્રજાસુખ પ્રત્યેની બેદરકારી, બંનેય વચ્ચે જાય છે અને એથી રાજા-પ્રજાની વચ્ચે નવાનવા સંઘર્ષણો ઉત્પન્ન થયે જાય છે. આ આન્દોલનો બંને વર્ગને માટે નુકસાનકારક જ બન્યાં છે અને નુકસાનકારક જ બનશે, એમ પરિસ્થિતિ જોતાં લાગે છે.
વડીલો અને આશ્રિતો બંને કર્તવ્ય વિમુખ બન્યાં છે
આ સ્થિતિ માત્ર રાજા-પ્રજા વચ્ચે જ પ્રવર્તી રહી છે એમ પણ નથી. લગભગ બધે આ સ્થિતિ ઓછા વધુ પ્રમાણમાં ઉત્પન્ન થઈ ગઈ છે. અને દિન-પ્રતિદિન તેમાં વધારો થયે જ જાય છે. પતિ-પત્ની વચ્ચે, પિતા-પુત્ર વચ્ચે, શેઠ-નોકર વચ્ચે, શ્રીમંત-ગરીબ વચ્ચે, મોટી-નાની જ્ઞાતિઓ વચ્ચે, ઉંચી-નીચી જાતિઓ વચ્ચે અને એમ લગભગ સર્વત્ર પરસ્પરની મર્યાદા, મીઠાશ અને સવૃત્તિ નષ્ટ થતી જાય છે. એક્બીજા સામે સામનો કરવાની અને એક-બીજાને દબાવી દેવાની મનોવૃત્તિ વધી રહી છે. વાત્સલ્યનું અમી અને ભક્તિનો પ્રેમ બેય લગભગ અલોપ થઈ ગયાં છે. વડીલો અને આશ્રિતો બંનેય પોતપોતાના કર્તવ્યથી વિમુખ બન્યા છે.
ઉત્તમ આત્માની વિશારદને ઓળખો...૨
இல் இது இதில் இல்லை இல்லை இல்
૪૫
