________________
હણાયું એટલે સઘળું જ હણાયું. ધર્મ વિના કલ્યાણ નથી. અને ધર્મની પ્રાપ્તિ સદ્ગુરૂઓ દ્વારા શક્ય છે, એટલું જો હૃદયમાં જચી જાય, તો ધર્મસ્થાનોમાં વિનય સ્વાભાવિક બની જાય. ધર્મસ્થાનોમાં ઉદ્ધત બનનારાઓએ તો ખાસ ચેતવા જેવું છે. ચક્રવર્તી કે ઇન્દ્ર પાસે ઉદ્ધત બનવામાં જે હાનિ છે, તેના કરતા ઈ ગુણિ હાનિ ધર્મસ્થાનોમાં ઉદ્ધત બનવામાં છે. વ્યવહારની ઉદ્ધતાઈ સામાન્ય રીતે આ લોક્ની જ હાનિનું કારણ બને છે; જ્યારે ધર્મસ્થાનોમાં કરેલ ઉદ્ધતાઈ આ લોકમાં પણ એ આત્માને ખરાબ કરે છે અને પરલોકમાં પણ ખરાબ કરે છે. આ લોકમાં એથી શિષ્ટજનોનો તિરસ્કાર પ્રાપ્ત થાય છે અને ભવાંતરમાં ધર્મની પ્રાપ્તિ દુર્લભ બની જાય છે. ધર્મસ્થાનોમાં આવનારા બધા જ ઉદ્ધત હોય છે એમ નથી પણ આજે ધર્મસ્થાનોમાં ઉદ્ધત બનીને વર્તનારાઓ વધતા જાય છે, એ નિર્વિવાદ વાત છે. ધર્મસ્થાનોમાં ઇરાદાપૂર્વક ઉદ્ધત બનનારાઓને દુર્ગતિ, ઘણા કાળ સુધી પીછો છોડતી નથી. આ નુકસાન સમજાય, હૈયે જચી જાય, તો ધર્મ સ્થાનોમાં ઉદ્ધતાઈ કરવાના સ્વપ્ને પણ ખ્યાલ આવે નહિ, પરંતુ દુર્ભવી કે અભવી કે ભારે કર્મી આત્માઓનાં હૈયામાં આ વાત જચે
એય શક્ય નથી.
અહીં તો વિજય કહે છે કે, ‘હે સ્વામિન્ ! અમે જે વિજ્ઞપ્તિ કરવા ઇચ્છીએ છીએ, તે વિજ્ઞપ્તિ અવશ્ય કરવા યોગ્ય છે; જે વસ્તુ અવશ્ય જણાવવા યોગ્ય હોય, તે જો ન જણાવીએ તો અમે સ્વામીની વંચના કરી ગણાય અને વિજ્ઞપ્તિ કર્યે છતે તે અતિ દુ:શ્રવ છે.' આ પ્રકારની પ્રસ્તાવના કરીને, મૂળ વાત ઉપર આવતાં વિજય કહે છે કે ‘હે દેવ ! શ્રીમતી સીતા દેવીના સંબંધમાં પ્રવાદ છે. જો કે એ પ્રવાદ દુર્ઘટ છે; પણ દુર્ઘટ એવો ય એ પ્રવાદ યુક્તિથી ઘટે છે અને જે પ્રવાદ યુક્તિથી ઘટતો હોય, તે પ્રવાદને તે દુર્ઘટ હોય તે છતાંપણ બુદ્ધિમાનોએ શ્રદ્ધેય માનવો જોઈએ. જોઈ વિચક્ષણતા? પહેલાં પોતાની સ્થિતિની ચોખવટ કરવા સાથે શ્રી રામચન્દ્રજીને સાવધ બનાવ્યા અને હવે વાતની શરૂઆત કરતાં એ વાત શ્રીમતી સીતાદેવીને
ન્યાયપ્રયરાજાઓ પુરમહત્તરો..........
૧૬૧
ઊ છે.
