________________
“णिच्छय-ववहारनया मूलिमभेदा णयाण सवाणं णिच्छयसाहणहेऊ दब्बयपज्जदिया मुणह ॥"
સર્વનયોના મૂળભેદનિશ્ચયનય અને વ્યવહારનય છે તેમાં નિશ્ચય નયના સાધન હેતુ દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક જાણો. દ્રવ્યાર્થિકનય-એટલે “પર્યાયવ૮થ” (તત્ત્વાર્થ
૬, જૂ૦ રૂ૭) ગુણ અને પર્યાયવાળું દ્રવ્ય છે, અર્થાત્ ગુણ અને પર્યાય જેને હોય તે દ્રવ્ય કહેવાય છે.
આ દ્રવ્ય જ છે અર્થ કે પ્રયોજન જેનું તે દ્રવ્યાર્થિકનયા કહેવાય છે. --
દિગમ્બર મતાનુસાર આદ્રવ્યાર્થિકનયનાદશ ભેદ છે તેમાં ત્રણ શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક, ત્રણ અશુદ્ધદ્રવ્યાર્થિક અને શેષ ચાર બન્નેથી, પૃથર્ સ્વતંત્ર છે.
તે દશોના નામો નીચે પ્રમાણે છે(૧) કપાધિનિરપેક્ષ શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નય, (૨) ઉત્પાદન વ્યય ગૌણત્વેન સત્તાગ્રાહક શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય, (૩) ભેદકલ્પના ગૌણત્વેનસત્તાગ્રાહક શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય, (૪) કર્મોપાધિ સાક્ષેપ અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય, (૫) ઉત્પાદવ્યય સાપેક્ષ સત્તાગ્રાહક અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નય, (૯) ભેદકલ્પના સાપેક્ષ અશુદ્ધદ્રવ્યાર્થિક નય, (૭) અન્વયદ્રવ્યાર્થિક નય, (૮) સ્વ-દ્રવ્યાદિ ગ્રાહક દ્રવ્યાર્થિક નય, (૯) પરદ્રવ્યાદિ ગ્રાહક દ્રવ્યાર્થિક નય અને (૧૦) પરમભાવ ગ્રાહક દ્રવ્યાર્થિક નય.
હવે ક્રમશઃ આ દશ ભેદોનું યત્કિંચિત્ સ્વરૂપવિચારીએ.
