________________
લોકવ્યવહારને અનુસરતો જે અધ્યવસાયવિશેષ તે "વ્યવહારનય" કહેવાય છે.
સર્વદ્રવ્યનાવિનિશ્ચયાર્થે જે વહેંચણ કરે છે, તે "વ્યવહારનય કહેવાય છે.
આ વ્યવહારનયવસ્તુનું બાહ્યસ્વરૂપદેખીતેના ભેદ કરે. તેમાં બાહ્ય દેખાતા ગુણને જમાને પણ અંતરગત સત્તાને માને નહીં.
જ્યારે સંગ્રહનય સામાન્યધર્મને માની સર્વને એકબીજામાં સમાવે છે ત્યારે તેનાથી વિપરીત આવ્યવહારનયવિશેષધર્મને મુખ્ય કરી સર્વ પદાર્થોને છૂટા પાડી સમજાવે છે.
આ વ્યવહારનયમાં આચાર અને ક્રિયા મુખ્ય છે. તેમાં અંતરંગ પરિણામનો ઉપયોગ નથી. જ્ઞાન રૂપ ધ્યાનના પરિણામ વિના નૈગમનય અંશગ્રાહી છે અને સંગ્રહાય સત્તાગ્રાહી છે.
એજ પ્રમાણે આવ્યવહારનયમાં પણકિયાની પ્રાધાન્યતામુખ્યતા છે.
વ્યવહારનયથી વ્યવસ્થા અનેક પ્રકારે ઘટી શકે છે. જુઓ તે આ પ્રમાણે - -
વ્યવહારથી જીવ-આત્માના બે ભેદ છે. (૧) મુક્ત અને (૨) સંસારી. તેમાં સંસારીના બે ભેદ છે. (૧) અયોગી અને (૨) સયોગી. તેમાં સયોગીના બે ભેદ છે. (૧) કેવળી અને (૨) છઘસ્થ. તેમા છવસ્થના બે ભેદ છે. (૧) ક્ષીણમોહ અને (૨) ઉપશાંતમોહ, તેમાં ઉપશાંતમોહનાબેભેદ છે. (૧) અકષાયી અને (૨) સકષાયી, તેમાં સકષાથીના બે ભેદ છે.
- --
-
=
-
85
:
