________________
વર્તમાનકાળમાં જે સ્થિતિ વર્તતી હોય તે પદાર્થ-વસ્તુને જે માને તે ">8જુસૂત્રનય" કહેવાય છે.
આઋજુસૂત્રનયભૂત અને ભવિષ્યકાળના પર્યાયોનો ત્યાગ કરીને કેવલ વર્તમાનકાળના પર્યાયોને જ સ્વીકારે છે.
જેમકે- હાલ રાજસ્થાનના મરુધર પ્રદેશમાં આવેલ પાલી શહેરમાં નાગોરના દલપતભાઈ નામના ધર્મનિષ્ઠ એક શ્રાવક છે. ગૃહસ્થવેષમાં હોવા છતાં પણ તેના અંતરંગ પરિણામ ભલેને મુનિના જેવા હોય તો પણ અંતમુનિ નહીં કહેતાં ગૃહસ્થ કહેવો. એ જ પ્રમાણે સાધુના વેષમાં રહેલ કોઈ મુનિ સાધુના આચાર નહીં પાળતાં ગૃહસ્થના પરિણામ રાખે તો પણ તેને ગૃહસ્થ નહીં કહેતાં મુનિ કહેવો એમ ત્રઋજુસૂત્રનયની માન્યતા છે. વળી આ નય વર્તમાન સમયગ્રાહી છે. તે પદાર્થના નવા નવા રૂપાંતરો તરફ લક્ષ્ય ખેચે છે.
દાખલા તરીકે સોનાના બનાવેલ કડા, કુંડળ, કંઠી, વીંટી વગેરે જે પર્યાયો છે તે તરફ આનયની દૃષ્ટિ છે. પર્યાયો સિવાય) સ્થાયી દ્રવ્ય તરફ આ નયની દૃષ્ટિ રહેતી નથી.
તેથી એમ સમજી શકાય છે કે પર્યાયો વિનેશ્વર હોવાને લીધે સર્વદા સ્થાયી દ્રવ્ય આ 28જુસૂત્રનયની દ્રષ્ટિએ નથી જ. પ્રશ્ન -ઋજુસૂત્રનયના કેટલા પ્રકાર છે? ઉત્તર - આ ઋજુસૂત્રનયના બે પ્રકાર છે.
(૧) સૂક્ષ્મઋજુસૂત્ર અને (૨) સ્થૂલઋજુસૂત્ર. તેમાં સૂક્ષ્મઋજુસૂત્ર નયપર્યાયમાત્રને ક્ષણસ્થાયી માને છે. કોઈપણ પર્યાય એક ક્ષણથી વિશેષ રહી શકતો જ નથી. બીજે સમયે તો એ પર્યાય બદલાઇ જાય છે.
= = 89
