________________
--
-
-
-
-
-
ઉપરોક્ત એ ચારે નિપામાંથી માત્ર ભાવજિનને જ આ શબ્દનય માને છે. નામજિન, સ્થાપનાજિનકેદ્રવ્યજિનને નહીં.
પ્રશ્ન-યોગરૂઢ શબ્દો કોનો કહેવાય છે?
ઉત્તર - યોગ અને રૂઢ એમ બે શબ્દો મળીને "યોગરૂઢ શબ્દ" બનેલ છે.
જે શબ્દોમાં અવયવશક્તિ અને સમુદાયશક્તિ એમ બન્ને શક્તિની અપેક્ષા રહેતી હોય તે શબ્દો, "યોગરૂઢ શબ્દો"| કહેવાય છે.
- એવા યોગરૂઢ શબ્દોમાં અવયવશક્તિ અને સમુદાયશક્તિ એ બન્ને શક્તિઓ સ્વ અર્થ સમજાવવા ઉપરાંત અર્થને સંકોચવાનું પણ કાર્ય કરે છે..
જેમકે દાંત તરીકે "પંકજ" શબ્દ છે. પંક અને જ એ બન્ને મળીને પંકજ શબ્દ બનેલ છે. "પકે-જ: પંકાક્ઝાયત ઈતિ વા પંકજ" એ પ્રમાણે વ્યુત્પત્તિ હોવાથી કાદવમાં ઉત્પન્ન થનાર અથવા કાદવથી ઉત્પન્ન થનાર એવો તેનો અવયવાર્થ છે. આથી "પંકજ" શબ્દ અવયવશક્તિ દ્વારા કાદવથી ઉત્પન્ન થનાર કમળને સમ્બોધે છે. સમુદાયશક્તિ પણ તેનો અર્થ કમળને જ સમ્બોધે છે. અર્થાતુ બન્ને શક્તિ "પંકજ" શબ્દનો અર્થ કમળ જ કરે છે. તે
બન્ને શક્તિઓ સાથે હોવાથી અને પરસ્પર અર્થમાં સંકોચ કરેલો હોવાથી કાદવમાં ઉત્પન્ન થતાં એવાં દેડકાં, સેવાલ વગેરેનો તથા વિશેષરૂપે ઉત્પન્ન થતાં જળ-કમળ, સ્થળકમળાદિકનો પણ સંકોચ કરાવીને કાદવમાં ઉત્પન્ન થતાં એવા કમળને જ "પંકજ" શબ્દ જણાવી રહ્યો છે.
[ 92
