________________
-
-
-
-
-
- - -
-
-
-
(૯) વિભાવ પર્યાય - જેથી જીવ ચારે ગતિમાં નવા નવા ભવને ધારણ કરે તે "વિભાવ પર્યાય" કહેવાય છે.
વળી જેથી પુગલમાં સ્કંધપણું હોય તે પણ "વિભાવ પર્યાય" કહેવાય છે. | . ઉપરોક્ત એ છએ પર્યાયોમાંથી પહેલા પાંચ પર્યાય સવા દ્રવ્યમાં હોય છે. છેલ્લો છઠ્ઠો વિભાવ પર્યાય તે જીવ અને પુદ્ગલ એ બે જદ્રવ્યમાં હોય છે.
બીજી રીતે પણ પર્યાયના છ ભેદ કહ્યા છે તે આ પ્રમાણે -
(૧)અનાદિનિત્યપર્યાય-જેદ્રવ્ય અનાદિકાળથી પર્યાય રૂપે રહેલ હોય તે "અનાદિનિત્ય પર્યાય" કહેવાય છે.
જેમકે પુદ્ગલ દ્રવ્યનો પર્યાય, મેરુપર્વતાદિ.
(૨) સાદિ નિત્ય પર્યાય- જે દ્રવ્યની આદિ કહેવાતી હોય તો પણ તે દ્રવ્યનિત્યપર્યાયરૂપે જે રહે તે "સાદિનિત્યપર્યાય" કહેવાય છે.
જેમ કે- જીવ, દ્રવ્ય જ્યારે સકલ કર્મનો ક્ષય કરવાપૂર્વક સિદ્ધપણું પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે તેની આદિ થાય છે અને પછી તે સિદ્ધપણું નિત્ય પર્યાય રૂપે સર્વદા રહે છે.
(૩) અનિત્ય પર્યાય - પ્રત્યેક સમયે પર્યાયની જે ઉત્પત્તિ અને વિનાશ થાય તે "અનિત્ય પર્યાય" કહેવાય છે.
(૪) અશુદ્ધ અનિત્ય પર્યાય - દ્રવ્યના જે પર્યાય અનિત્ય પણ હોય અને અશુદ્ધ પણ હોય તે "અશુદ્ધ અનિત્ય પર્યાય"| કહેવાય છે.
જેમકે સંસારમાં વર્તી રહેલા જીવના જન્મ અને મરણ જે થાય છે તે જીવ દ્રવ્યના અનિત્ય અને અશુદ્ધ પર્યાય છે.
= 102 E
