________________
અનેક પર્યાયોથી વાચ્ય વસ્તુને એકજ માને છે. એ સવી નીચે જણાવેલા દ્રષ્ટાંતોથી સમજાશે.
(૧) લિંગભેદ અથવા જાતિભેદનું દ્રષ્ટાંત - "તટ, તટી, તટા" - આમાં કેવો કેવી, કેવું" એ ત્રણેના લિંગપર્યાય જુદા છે. તેથી કરીને ધ્વનિના અર્થમાં પણ ફેરફાર જણાય છે. આથી એ ત્રણેના અર્થ જુદા જુદા છે એમ આ નય કહે છે.
(૨) સંગાભેદ અથવા વચનભેદનું દ્રષ્ટાંત - "દારા, કલત્રમ્" એ બન્ને સમનાર્થિક હોવા છતાં પણ તેની સંખ્યામાં અને તેના વચનમાં ફેર છે. જુઓ- "દારા" (સ્ત્રીઓ-બહુવચન), અને "કલત્રમ્" (સ્ત્રી-એકવચન.)
એ જ પ્રમાણે "આપ" (પાણી-બહુવચન) અને "જલમુ" (પાણી-એકવચન) એ બન્ને દ્રષ્ટાંતમાં એકા®વાચી છતાં સંખ્યા ભેદને લઈને આ નય બન્નેને ભિન્ન માને છે.
(૩) કાળભેદનું દ્રષ્ટાંત - "સુમેરૂ હતો, છે અને હશે"|| આમાં "હતો" એ ભૂતપર્યાય, "છે" એ વર્તમાન પર્યાય, અને | "હશે" એ ભાવિપર્યાય. કાળત્રયરૂપ પર્યાયના ભેદને લઈને
"સુમેરૂ" એ ધ્વનિના અર્થમાં પણ ભેદ જણાય છે. અર્થાતુછે. કાળત્રયના ભેદને લઈને સુમેરૂ દ્રવ્યના ભેદનું પણ આ નય છે. દ્વારા પ્રતિપાદન થાય છે. અહીં કલત્રયની મુખ્યતા છે અને
સુમેરૂનું દ્રવ્યપણે જે અભેદપણું તેની ગણતા છે. II (૪) કારકભેદનું ઉદાહરણ -"તે કુંભ કરે છે, અને તેનાથી કુંભ ભરાય છે" આમાં "તે કુંભ કરે છે" અને "તેનાથી કુંભ ભરાય છે" એ બન્ને કારકપર્યાય ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી, "કુંભ"
–
5
