________________
નયાભાસનું સ્વરૂપ
પૂર્વે નયોનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ જણાવ્યું. હવે નયાભાસનું પણ સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ નીચે પ્રમાણે જણાવાય છે. જ્યારે “સ્વાર્થપ્રાદી કૃતાંશપ્રતિક્ષેપી સુનયઃ” એટલે-પોતાના અર્થને સ્વીકારનાર અને અન્યના અર્થનો તિરસ્કાર નહિ કરનાર સુનય છે.
ત્યારે “સ્વાર્થપ્રાહો હતાંશપ્રતિક્ષેપી દુર્રયઃ” એટલે પોતાના અર્થને સ્વીકારનાર અને અન્યના અર્થનો તિરસ્કાર કરનાર દુર્નય છે.
સુનય ગૌણભાવે પણ બીજા નયના વિષયને માન્ય રાખે છે, માટે તે સુનય કહેવાય છે.
દુર્નય-કુનય ગૌણભાવે પણ બીજા નયના વિષયને માન્ય રાખતો નથી, માટે તે દુર્નય-કુનય કહેવાય છે.
દુર્નય કહો, કુનય કહો કે નયાભાસ કહો એ સર્વે એક જ છે.
નયાભાસનુ લક્ષણ"स्वाभिप्रेतपादं शादितरांशापलापी नयाभास " -સ્વાભિપ્રેત એટલે પોતે ગ્રહણ કરેલો અર્થાત્ ઇચ્છેલો એવો જે અર્થનો અંશ તે સિવાય અન્ય અંશનો અપલાપ (નિષેધવિપ્રતિપત્તિ) કરતો છતો નયની જેમ જે ભાસે તે નયાભાસ કહેવાય છે. અર્થાત્ સ્વઇષ્ટ અંશને માન્ય રાખી અન્ય નયોના અભિપ્રાયનો અપલાપ કરનાર નયને નયાભાવ કહેવામાં આવે છે.
તેના ભેદો આ પ્રમાણે છે
57
