________________
(૩) વ્યવહારનય કહે છે કે - "જે વિષયવાસના સહિત શરીરવંત છે તે જીવ કહેવાય છે. આથી આ વ્યવહારનયે ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકશાસ્તિકાય તથા અન્ય પુગલ ઓછા કર્યા. માત્ર જીવમાં પાંચ ઇન્દ્રિયો, મન અને લેશ્યાના પુદ્ગલો માન્યા.
વલી વ્યવહાર નયથી મોક્ષના અસ્તિત્વનો અને અશરીરી આત્માનો પણ નિષેધ થયો. "
(૪) ઋજુસૂત્રનય કહે છે કે - "જે ઉપયોગવંત હોય તે જીવ-આત્મા છે" આથી ઋજુસૂત્રનયે ઈન્દ્રિયવગેરેનાવિષયનો પણ અભાવ બતાવ્યો. તેથી જ્ઞાન-અજ્ઞાનનો ભેદ કાયમ રહ્યો.
(૫) શબ્દનય કહે છે કે- "જીવ એટલે નામજીવ, સ્થાપના જીવદ્રવ્યજીવ અને ભાવજીવ." આથી શબ્દનય જીવના ગુણનિર્ગુણનો ભેદ કરી શક્યો નહીં.
(૬) સમભિરૂઢનય કહે છે કે - "જ્ઞાનાદિ ગુણવાળો જે હોય તે જીવ કહેવાય છે." આથી સમભિરૂઢનયે મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન વગેરે સાધક ગુણનો સમાવેશ કરી લીધો.
(૭) એવંભૂતનય કહે છે કે- "અનંતજ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્રશુદ્ધ સત્તાવંત જે છે તે જીવ કહેવાય છે. આથી એવંભૂતનયે સિદ્ધાવસ્થાના ગુણ ગ્રહણ કર્યા.
એ પ્રમાણે જીવ આત્મામાં ઘટતી સાત નયની ઘટના સમજવી.
:
14
