________________
-
-
જોવામાં ઘણું જ અંતર હોય છે.
વસ્તુની વાસ્તવિક કિંમત તેનું સ્વરૂપ જાણતો હોય તે જ આંકી શકે. મૂર્ખકે જડ વ્યક્તિ આંકી શકે નહિં.
પ્રમાણવાદીજીવકે અજીવ, ઘટ કેપટ એમવિશ્વના પ્રત્યેક પદાર્થ દ્રવ્ય-ગુણ અને પર્યાય રૂપ છે એમ મુખ્યપણે કહે અને માને, પણ મુખ્ય-ગૌણભાવ ન કરે.
નયવાદી પણ પ્રત્યેક પદાર્થને દ્રવ્ય-ગુણ અને પર્યાય રૂપ ત્રણ સ્વરૂપ માને, પણ તે મુખ્ય-ગૌણભાવે.
અર્થાતુ એકનય પોતાના મંતવ્યને મુખ્યપણે સ્વીકારે અને બીજા નયના મંતવ્યને ગૌણપણે સ્વીકારે જુઓ
દ્રવ્યાર્થિક નય પદાર્થને દ્રવ્યરૂપે કહે છે અને માને છે તેમ જ મુખ્યપણે અને ગૌણપણે તે પદાર્થ ગુણપર્યાય સ્વરૂપ છે એનો પણ તે સ્વીકાર કરે છે. એ જ પ્રમાણે પર્યાયાર્થિક નય મુખ્યપણે ગુણપર્યાય સ્વરૂપ એમ માને છે અને કહે પણ છે. તેમ જ ગૌણરૂપે તે દ્રવ્ય સ્વરૂપ છે એનો પણ તે સ્વીકાર કરે છે.
કોઈ પણ નય ગૌણપણે અન્ય નયના વિષયને માન્ય રાખે તો જ તેનુંનયપણું છે. એકનયબીજા નયનાવિષયને ગૌણભાવે સ્વીકારે છે એ વિષયની સ્પષ્ટતા વિશેષાશ્યક સૂત્રમાં અને સમ્મતિ તર્ક મહાગ્રંથ વગેરેમાં પણ કરેલી છે.
વિશેષ જીજ્ઞાસુઓને એ નવિષયક મુખ્ય-ગૌણ ભાવની સૂક્ષ્મ વિચારણા જાણવા માટે ઉપરોક્ત પ્રમાણભૂત ગ્રંથો જોવા જોઈએ.
3
56
