________________
(૫) શબ્દનય"शब्द्यते-आहूयतेऽनेनाभिप्रायेणार्थः इति शब्दः ।"
-શબ્દ દ્વારા જે સ્વાભિપ્રાય એટલે પોતાનો અભિપ્રાય વ્યક્ત કરે તે શબ્દનય કહેવાય છે. વળી શબ્દનયનું લક્ષણ નીચે પ્રમાણે પણ છે. “હાનારિમેન ધ્વનરર્થ મેપ્રતિપાદ્યમાનઃ શકી
-કાલાદિભેદ વડે કરીને ધ્વનિના અર્થભેદનું પ્રતિપાદન કરનાર જે હોય તે શબ્દનય કહેવાય છે.
"શ્રી અનુયોગકાર" માં શબ્દનયની નિયુક્તિ એટલે વ્યુત્પત્તિ પણ નીચે પ્રમાણે જણાવી છે.
“ચ્છતિ વિસેસિથતાં વુિપન્ન નો સો ” -આ પ્રત્યુત્પન્ન-વર્તમાનને વધારે વિશેષિતપણે એટલે વિશેષ ભેદથી જે ઈચ્છે તે શબ્દનાય છે.
આ નય શબ્દથી વાચ્ય વસ્તુને જ મુખ્યરૂપે ગ્રહણ કરે છે. વ્યાકરણ-વ્યુત્પત્તિ દ્વારા સિદ્ધ થયેલા સર્વશબ્દોને સ્વીકારે છે.) પ્રકૃત્તિ-પ્રત્યયાદિથી પણ અર્થમાં રૂઢ થયેલા એવા સર્વશબ્દોને માન્ય રાખે છે.
જ્યાં લિંગભેદ કે વચનભેદ થયેલાય ત્યાં સમાન અર્થ છે એમ આ નય સ્વીકારતો નથી. એવા સ્થલમાં તો અર્થ ભેદ માને છે.
ઋજુસૂત્રની જેમ લિંગ, વચન, કાલાદિના ભેદથી શબ્દને અભિન્ન ન માનતાં આ નય ભિન્ન જુદા માને છે.
વળી આ નય 28જુસૂત્રની જેમ ચારે નિક્ષેપાને નહીં માનતાં માત્ર ભાવનિક્ષેપોને જ સતુ માને છે. તેમજ પર્યાય ભેદે અર્થભેદ માનવા પણ આ નય તૈયાર નથી.
3 44 E
