________________
આ દારિક પુદ્ગલ છે, આ વનસ્પતિકાય છે, આ કાષ્ઠ છે. ને પ્રાંતે આ મંજુષા-પેટી છે.
આ પ્રમાણે અપાયેલા એ સર્વપ્રત્યુત્તરો સત્ય છે. કારણ કે, તેમાં સામાન્ય અને વિશેષ એ બન્ને ક્રમશઃ ઉત્તરોત્તર ચાલ્યા આવે છે.
તે સર્વને આનૈગમનય માન્ય રાખે છે. આ દેણંત સામાન્ય અને વિશેષ એ બન્નેની ઉત્તરોત્તર મુખ્યતા-ગૌણતા જણાવે છે.
આ નિગમનયના ત્રણ ભેદ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. તે આ
પ્રમાણે
(૧) ધર્મદ્રયગોચર નૈગમનય, (૨) ધર્મેદ્રય-ગોચર નિગમનય, અને (૩) ધર્મ-ધર્મીગોચર નૈગમનય
(૧) ધર્મયગોચર નૈગમનયધર્મદ્રયને ગ્રહણ કરનાર આ નય છે. જુઓ
“સતુ ચૈતન્યત્મિનિ આત્મામાં સત્ ચૈતન્ય ધર્મ (એટલે વ્યંજન પર્યાય) છે. આમાં આત્મા દ્રવ્યના સત્ અને ચૈતન્ય એ બે ધર્મનું કથન કર્યું છે તેમાં સત્ નામનો વ્યંજન પર્યાય વિશેષરૂપે હોવાથી અમુખ્ય એટલે ગૌણ છે, અને ચૈતન્ય નામનો વ્યંજનપર્યાય વિશેષ્ય રૂપે હોવાથી મુખ્ય છે.
આ પ્રમાણે એક ધર્મની મુખ્યતા અને બીજા ધર્મની અમુખ્યતાને કરીને પદાર્થનો પિડિતાર્થ પ્રતિપાદન કરનાર નૈગમ નયનો આ પ્રથમ (પહેલો) ભેદ છે.
(૨) ધર્મીય ગોચર ગમનય - ધર્મેદ્રયને ગ્રહણ કરનાર આ નય છે. જુઓ- “વસ્તુપથથવત્ દ્રવ્યમ” -વસ્તુ પર્યાયવાળું એ દ્રવ્ય (છે.).
24
